Zdjęcie0196 (3)

Druga zaś postać rozwoju jakościowego nazywa się potoczni? dojrzewaniem (np. dojrzewanie płciowe, dojrzałość szkolna, dojrzewa nic psychiczne), a polega on na całkowaniu, centralizowaniu znfc. nicowanych dotychczas części składowych, które zaczynają łączyć u? w całość, tworząc nowy układ rozwiniętych już składników . Całkowani; rozwoju nazywa się technicznie integracją (łac. intcger - całkowity)

W normalnym rozwoju człowieka najpierw następuje wzrost iln. ściowy w ciągu długiego okresu, który jest warunkiem dojrzewania jakościowego, zaczynającego się nagle i krótkotrwałego. Prawidłowo^ taka powoduje to, żc rozwój normalny w progresji wychowawczej polega na przeplataniu się okresów dyferencjacji okresami integracji na coraz wyższym poziomie Natomiast w wypadku zastojowej degretn pojawia się zatrzymanie rozwoju na poziomic osiągniętej integracji, np 7-lctniego dziecka u debila (debili/m - ograniczenie umysłowe, lekki niedorozwój umysłowy), a 3-letniego u imbecyla (imbecylizm - głupia-ctwo. umiarkowany lub znaczny stopień niedorozwoju umysłowego), nie następuje tu dalsza defercncjacja i me ma możności wyższej integracji. Przeciwnie zaś w rozkładowej regresji wychowawczej zachodzi wciąż rozwijająca się dyfercncjacja bez integracji⁴⁴ Właściwie biorąc, rozkład w procesje wykolejenia jest rozkładem osiągniętej poprzednio całości i integracji, czyli polega na deryntegracji, na negatywnym rozprzęganiu się całości na jej części składowe. Jednakże w rozwoju normalnym istnieje tzw. dezyntegracja pozytywna, która wyraża się w przejściowym zachowaniu równowagi psychicznej i jej zadaniem jest jakby rozluźnić niższą całość, aby umożliwić dyfereocjację na wyższym poziomie* ’. Podobnie i integracja jest tylko wtedy dodatnia i wartościowa dia rozwoju, gdy nie zamyka się. a zdolna jest do częściowego rozpadu i przejścia do wyższej dyferencjacji. natomiast całkowite zamknięcie się integracji w sobie stanowi integrację ujemną i powoduje zanik rozwoju wyższego

Omówione trzy możliwości w rozwoju wychowawczym człowieka mogą wy stąpić w zdecydowanie jednym kierunku, ale najczęściej nawet normalny rozwój podlega wahaniom, odbywa się zygzakiem, na który składają się tak okresy możliwego zastoju (plateau), okresy zrywu w go-

**K Sośnicki, biota i etU wythmumio d* cyt.S

^4< K. Dąbrowski, Odezvntefrarjipogytywnt) S;kuirorU roz*oju ptfthk?*fV^J człowieka poprzez nierównowagę psychiczną. Wart/awa I % t "ku doskonałości, jak też przejściowe etapy upadku i cofania się W ten nosób dyfercncjacja przeplata się z integracją, integracja z deryntegra-^ pozytywną lub chwilowo negatywną. Nawet w wypadku najgłęb-jzego wykolejenia człowiek niespodzianie może się odrodzić, zawrócić. _naglc się zmienić i otrząsnąć ze zła. Na tych możliwościach odmiany wewnętrznej postawy bazuje optymizm pedagogiczny, który nie ustaje w próbach oddziaływania na wychowanka w jego zastoju lub regresji i oie traci nadziei mimo malejących szans postępu wychowawczego według zasady contra spem spero To. co sprawia, że możliwe są nagle i radykalne zwroty w kierunkach wychowania z doskonalenia na wykolejenie i odwrotnie, wyjaśnia nauka o czynnikach rozwojowych człowieka.

2. Czynniki rozwojowe człowieka

Ogólnie biorąc, czynniki rozwojowe są to mechanizmy wewnętrzne u człowieka, które uruchamiają tak ilościowy, jak i jakościowy proces rozwoju, a także mają wpływ na jego ukierunkowanie w górę, w doi lub poziomo. To właśnie mechanizmy rozwoju stanowią przedmiot działania sil zewnętrznych czy wewnętrznych, które poznaliśmy jako dynami-zray biosu, etosu lub agosu. wprawiające swą energię w ruch omawiane mechanizmy jako czynniki rozwoju.

Nauka o czynnikach rozwoju kształtowała się od starożytności, w związku z czym poznanie jej w zarysie wskazuje na istotne elementy zagadnienia Pierwszy Arystoteles pisał w Polityce - ..Na to, by obywatele stawali się dobrymi i cnotliwymi, wpływają trzy czynniki, są mmi' natura, przyzwyczajenie, rozum. Przede wszystkim bowiem trzeba się urodzić człowiekiem, a nic jakąś inną istotą żyjącą, z odpowiednimi właściwościami ciała i duszy. Co do pewnych cech i urodzenie niczego me przesądza, bo przyzwyczajenie powoduje ich zmianę. Są mianowicie pewne właściwości przyrodzone, które przez przyzwyczajenie ulegają zmianie tak w jedną, jak i w drugą stronę: na gorsze i na lepsze. Inne istoty żyjące przeważnie wedle swej natury, niektóre w drobniejszych szczegółach urabia i przyzwyczajenie, ale tylko człowiek kształtuje się pod wpływem rozumu, bo on tylko rozum posiada. Toteż wszystkie te trzy czynniki muszą być u niego zharmonizowane"’⁴⁶ Arystoteles

“ Arynoielcii. Polityka (li. z grecWartami 1964 i 318—319.

I8S