Zdjęcie0552

149

czne rozbij..! mami,sąu2_Up_ej

do realizować ch imperatyw

jznych właści^ [dera, a bardziej wartości-nona żnie od jakichś artości stawiała lje ich trwałość znych, czypra-Dwane normy⁹, izuje, że celem a na podstawie proces wyzna-określenia dla a normatywna likiaretologię, ltologii, która etyki stanowią ednostkioraz nież bioetykę, w moralnych iczesnej tech-

₍etyka zalicza

etyki norma-techniczny⁰

Normy moralne

5.1. Pojęcie i charakter norm

W powszechnym mniemaniu normę stanowi jakaś reguła lub przepis, który stanowi o specyficznym charakterze etyki¹². W sensie moralnym normy wyłaniają zwroty typu nie zabijaj, nie wolno szkodzić drugiemu, powinno się zawsze mówić prawdę, itp. Normy takie formułuje się w czasie teraźniejszym i przyszłym, zaś ich treść identyfikuje się za pomocą kwantyfikatorów (wyznaczników) językowych określanych przez stwierdzenia takie jak: trzeba, należy, czy powinno się, lub przy pomocy antynomicznych słów nie trzeba, nie należy, nie wolno, nie powinno się, itp.¹³. Z tego powodu encyklopedyczne definicje norm przyjmują, że wyrażenia te tworzą imperatywne (dyrektywne) składniki systemów Etycznych, a więc moralności ujmowanej w formie nakazów i zakazów. Prawidła tego rodzaju formułowane są w różnej postaci gramatycznej, lecz najczęściej w formie rozkazującej (np. nie kłam) lub w formie zdań orzekających, zawierających specyficzne dla nich słowa z rodzaju jest zobowiązany, dobrze jest, gdy..., itp.¹⁴.

Normy moralne - obok reguł prawnych, religijnych, obyczajowych (niektórzy twierdzą, że i ekonomicznych)¹⁵ stanowią jeden z elementów systemu kontroli społecznej, którego zadaniem jest utrzymanie równowagi (eąuilibńum) pomiędzy wzorami kulturowymi, a zachowaniami ludzi, zapewniające stabilizację wzajemnych relacji, a w perspektywie niezakłócony rozwój cywilizacji. Normy moralne wchodzące w skład moralności regulują zatem (lub stymulują) wielowarstwowe (od jednostek, poprzez grapy, do całej populacji) stosunki utrzymujące instytucje i środowiska społeczne (zawodowe, etniczne, polityczne, itp.) we względnej harmonii i dystansie międzypokoleniowym (szanującym np. stosunki rodzinne i tradycje narodu, czy warstwy). Jednocześnie normy moralne apelują do człowieka o powstrzymywanie się od czynów zabronionych lub pogardzanych, mogących naruszyć stabilizację w grupach. Normy moralne stoją na straży przestrzegania panujących obyczajów i troszczą się o upowszechnianie zbiorowego pożytku (tzw. dobra społecznego: materialnego i duchowego dziedzictwa). Opoką norm w tym sensie stają się sankcje, którymi dysponują wszystkie formy kontroli społecznej, czyli moralność, obyczaje, religia i prawo. Najdotkliwsze sankcje (lecz tylko kary) stoją za prawem lub są przez jurysdykcję dystrybuowane. Normy podobnie jak wartości, w zależności od przyjętego systemu mogą być układane w różne hierarchie, a także różnie interpretowane. Jednakże w najogólniejszym planie normy pozostające poza moralnością dzielą się na: obyczajowe, religijne i prawne.

i

Iw**

aufcowe^

iwa¹

1002,

^uPor.K. Wojtyła, Elementarz etyczny, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgami Archidiecezjalnej, Wrocław 1991, s. 24.

¹³    Por. ,S..Ptaszek, Normy moralne, w: Etyka zawodu wojskowego, pod red. M. Adamkiewicza, WAT, Warszawa 1998, s. 130.

¹⁴    Por. np. red S. Jedynak, Mały słownik etyczny, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994, s. 155. i Por. M. Sułek, J. Świniarski, Etyki zawodowe. Wstęp do etyki biznesu, Wyd AON, Warszawa 1998,

s. 41.