Zdjęcie1529 (2)

VII

Widzieliśmy, jak w modzie różna wymiary *y^cia siewają się, że tak powiem, ze sobą 1 że moda Jo złożona struktura, w której w ten czy inny sposób obecne są wszystkie wiodące, a sprzeczne dążenia duszy. Jasne więc będzie, że całokształt rytmu, w jakim poruszają się jednostki i grupy, wywrze także wpływ na ich stosunek do mody i że różne warstwy grupy, bez względu na różne treści życia i możliwości zewnętrzne, znajdą się w różnym stosunku do mody tylko dlatego, że treści ich żyda ewoluowały albo w formie konserwatywnej, albo gwałtownie zmiennej. Z jednej strony, klasy niższe trudno skłonić do działania i rozwijają się one powoli. Jasny i pouczający przykład znajdujemy w postawie niższych klas w Anglii wobec najeźdźców duńskich i normańskich. Generalnie rzecz biorąc, zmiany stanowiące skutki tych najazdów dotknęły tylko klasy wyższe: w klasach niższych mamy do czynienia z taką wiernością układom i formom życia, że cała ciągłość życia w Anglii zachowana została mimo te wszystkie narodowe nieszczęścia wyłącznie dzięki wytrwałości i niewzruszonemu konserwatyzmowi klas niższych. Jednakże klasy wyższe dotknięte zostały jak najboleśniej, a nowe wpływy spowodowały głębokie zmiany — podobnie jak najwyższe gałęzie drzew najpo-datniejsze są na podmuchy wiatru. Klasy najwyższe są, jak wiadomo, najbardziej konserwatywne, a dosyć często wręcz archaiczne. Obawiają się wszelkiego ruchu i zmiany nie dlatego, że odczuwają antypatię w stosunku do treści, ani też dlatego, że zmiany są dla nich szkodliwe, ale po prostu dlatego, że to są zmiany właśnie, a wszelkie modyfikacje uważają za podejrzane i niebezpieczne. Żadna zmiana nie przynosi im większej władzy, a każda przysparza obaw, nie nadziel. Prawdziwa zmienność życia historycznego zależy więc od klas średnich i z tej to przyczyny historia ruchów społecznych i kulturalnych nabrała całkiem innego tempa od chwili, gdy tłers etat objął panowanie. Z tej to przyczyny moda,

która reprezentuje zmienne i sprzeczne formy tycia, stała się odtąd znacznie rozlcglejsza 1 tywiza — pewien wpływ wywarły takie przekształcenia w bezpośrednim tyciu politycznym, gdyż człowiek domaga się ulotnego tyrana od chwili, gdy znikł tyran absolutny i trwały. Częste zmiany mody oznaczają ogromne podporządkowanie Jednostki i ze względu na to tworzą Jeden z najistotniejszych składników zwiększonej wolności społecznej i politycznej.. Forma tycia, dla której treści osiągnięcie szczytowego rozwoju Jest oznaką schyłku, przynależy klasie, która z natury swej Jest znacznie bardziej zmienna, nie ustająca w rytmie, niż klasy najniższe z ich nudnym, nieświadomym konserwatyzmem i klasy najwyższe ze świadomie pożądanym konserwatyzmem. Klasy i jednostki domagające się stałych zmian, ponieważ gwałtowność ruchu daje im przewagę nad innymi, znajdują w modzie coś, co dotrzymuje kroku poruszeniom ich duszy. Awans społeczny jest pierwszym sprzymierzeńcem zmian mody, ponieważ tak dalece zwiększa możliwość naśladowania klas wyższych przez niższe, że opisany powyżej proces odrzucania przez kręgi klas wyższych mody w chwili, gdy klasy niższe ją przyjmą, zyskują taką rozległość i żywotność, o Jakiej przedtem nikomu się nie śniło.

Fakt ten ma duże znaczenie dla treści mody. Przede wszystkim prowadzi do obniżki kosztów i ekstrawagancji mody. W czasach dawniejszych istniała rekompensata za kosztowność pierwokupu albo za kłopoty z przekształcaniem zachowania i gustu przy ich dłuższym panowaniu.(lm bardziej dany artykuł staje się podatny na częste zmiany mody, tym większy popyt na tanie wytwory tego rodzaju, i to nie tylko dlatego, że większe, a przeto biedniejsze klasy mimo wszystko mają dostateczną siłę nabywczą, by wpływać na przemysł i domagać się towarów takich, które przynajmniej zewnętrznie przypominają jakiś styl, ale i dlatego, że także wyższe klasy społeczne nie mogłyby sobie pozwolić na przystosowanie się do gwałtownych zmian mody narzuconych im przez naśladownictwo ze strony klas niższychj gdyby przed-