img038 (21)

Odważka analityczna nie powinna być mniejsza niż 0,1 g z uwagi na to, że błąd bezwzględny ważenia na wadze analitycznej wynosi zwykle 0,2-0,3 mg lub nawet więcej; w przypadku odważki mniejszej niż 0,1 g błąd względny ważenia byłby zatem znaczny i konieczne jest użycie wagi półmikroanalitycznej. Zużycie płynu mianowanego, na podstawie którego obliczana jest zawartość oznaczanego związku, nie powinno być mniejsze niż kilkanaście cm³ również z uwagi na błąd względny odczytu z biurety; w razie konieczności zużywania objętości mniejszych niż 10 cm³ należy posługiwać się mikrobiuretą.

Jeżeli oznaczana substancja ma bardzo mały gramorównoważnik w reakcji będącej podstawą jej ilościowego oznaczania, korzystne jest użycie płynu mianowanego o wyższym stężeniu, co pozwala na zwiększenie ważonej próbki; równocześnie koniec miareczkowania może być ostrzej uchwycony z powodu większego skoku krzywej miareczkowania. Niekiedy jednak wstępne obliczenie wskazuje, że próbka 0,1 g zużyłaby więcej niż 50 cm³ płynu mianowanego o dużym stężeniu. W tych przypadkach odważa się większą próbkę (0,3-1 g) do kolby miarowej i po uzupełnieniu rozpuszczalnikiem do kreski i zmieszaniu pobiera się za pomocą pipety współmierną część całości. Kolba i pipeta muszą być wykalibrowane, lub musi być wyznaczona ich współmierność¹.

Gdy substancja ma dużą masę cząsteczkową, a co za tym idzie duży gramorównoważnik, konieczność zachowania próbek o umiarkowanej wielkości (ze względów oszczędnościowych) zmusza do zmniejszania stężenia płynu mianowanego^{2 3}.

W niektórych przypadkach FPIV celowo poleca odważanie dużej próbki i użycie dużego stężenia płynu mianowanego, co ma pomóc w lepszym uchwyceniu punktu równoważnikowego ^{1 1 1}.

Obliczanie wyników

Wynik ilościowy analizy wyraża najczęściej procent wagowy zawartości czystego związku chemicznego będącego zasadniczym składnikiem preparatu w całym pre-

274

1

Na przykład aby próbka fenolu (m. cz. 94,11), którego gramorównoważnik w reakcji oznaczania bromianometrycznego wynosi ¹/e gramocząsteczki, zużyła ok. 20 cm³ 0,1 n roztworu bromianu potasowego, musiałaby ważyć około 0,03 g. Zważenie tak małej próbki na wadze analitycznej pociągnęłoby za sobą błąd względny wielkości 1-3%, co przekreśliłoby z góry wartość oznaczenia. W tym przypadku należy posłużyć się kolbą miarową i pipetą.

2

Na przykład wodoromaleinian ergometryny ma masę cząsteczkową 441,49, a jego gramorównoważnik w reakcji z kwasem nadchlorowym równy jest jednej gramocząsteczce. Miareczkowanie 0,1 n kwasem nadchlorowym przy zakładanym zużyciu ok. 20 cm³ płynu wymagałoby odważenia próbek substancji ok. 0,88 g, a więc zbyt dużych. Zmniejszenie stężenia kwasu nadchlorowego do 0,05 n umożliwia zmniejszenie odważki do 0,44 g przy założeniu zużycia ok. 20 cm³ płynu. FP IV poleca użycie 0,05 n kwasu nadchlorowego i próbki substancji 0,1 g; zużycie płynu wynosi wówczas tylko około 4,6 cm³, co wymaga zastosowania mikrobiurety.

3

Na przykład dla Natrium benzoicum FP IV poleca miareczkowanie 1,5 g próbki preparatu 0,5 n kwasem solnym wobec błękitu bromofenolowego. Pięciokrotne zmniejszenie tak próbki, jak i stężenia płynu mianowanego nie dałoby dobrych wyników, gdyż skok pH, a co za tym idzie ostrość zmiany barwy w punkcie równoważnikowym byłyby za małe.