IMG97 (3)

92

działania dwóch lub więcej gatunków entomofagów lub patogenów na populację fitol.iy.i W pewnych przypadkach dopuszczalne jest także łączenie środków chemicznych z działaniem patogenów (patrz też metody mikrobiologiczne) lub wręcz selektywne w czasie i przestrzeni zwalczanie chemiczne, jako uzupełniające w stosunku do stosowanej aktualnie metody biologicznej.

W borach sosnowych znajduje od lat zastosowanie opracowana przez zespół prol. Witolda Koehlera jedna z metod integrowanych, zwana metodą ogniskowo-kompleksową. Łączy ona w sobie zabiegi profilaktyczne z metodami biologicznymi oraz dopuszcza zabiegi chemiczne. Podstawę teoretyczną metody stanowi znana prawidłowość przestrzennego rozwoju gradacji. Metoda ogniskowo-kompleksową koncentruje postępowanie inżynierii ekologicznej mające na celu organiczcnie liczebności szkodników, przede wszystkim w’ ogniskach gradacyjnych. nie dopuszczając lam do powstawania gradacji. Jeśli zabiegi tc nie okażą się skuteczne, wówczas dopuszcza się stosowanie wybranych metod zwalczania, które nic niszczyłyby biocenozy.

W skład zabiegów metody ogniskowo-komplcksowcj wrhodzą działania zmierzające do poprawy procesów fizjologicznych i wzrostu drzew i drzewostanów oraz zwiększenia różnorodności biologicznej w ogniskach gradacyjnych foliofagów sosny. Pierwsza grupa działań obejmuje zabiegi nawożeniowe, staranne pielęgnowanie drzewostanu i czynności profilaktyczne wobec szkodliwych fitofagów.

Rysunek 7.5

Powierzchnia metody ogniskowo-kompteksowei Koehleta w Nadleśnictwie Spala (lot. S. Kme^|skl*

Drugą grupę środków stosowanych w metodzie ogniskowo-komplcksowcj są zabiegi metody biologicznej, a więc koncentracja entomofagów. zwłaszcza niespecyficznych (poli-fagicznych). które są zdolne do znoszenia gwałtownych zmian zagęszczenia ich ofiar i żywicieli. Są to głównie mrówki, pająki, ptaki i nietoperze. Ważnym elementem metody jest stwarzanie warunków do aktywizacji entomofagów przygodnych (fakultatywnych), gdyż przy niskiej liczebności szkodliwych gatunków liściożcmych mogą one redukować liczebność tych ostatnich w sposób całkowicie od zagęszczenia niezależny.

Pierwszym zadaniem stosowanej metody jest trafny wybór terenu. Jest to o tyle trudne. że potencjalne ogniska gradacyjnc pierwotnych szkodników sosny niemal z reguły występują w warunkach krańcowego ubóstwa siedlisk, nienormalnego układu stosunków wodnych i wynikającego stąd ubóstwa składu gatunkowego entomofagów. A zadaniem metody jest przecież wprowadzenie różnokicrunkowych zabiegów biologicznych i zmian struktur istniejącej biocenozy. Wybrany w okresie wegetacyjnym teren o powierzchni ok.

I ha należy ogrodzić przed zwierzyną, po czym dokonać zabiegów usprawniających produkcyjność gleby i wprowadzić kępy drzew liściastych oraz krzewów (rys. 7.5). Dobór gatunków domieszek liściastych zależy od właściwości siedliska i ich roli w konstruowanej biocenozie. Rola ta polega m. in. na stworzeniu ptakom warunków gniazdowania (stąd pożądany jest krzaczasty wzrost domieszkowych gatunków, deformacje i rozwidlenia ich koron), częściowym zapewnieniu pokarmu ptakom jagodożemym. stworzeniu warunków dla kolonijnego występowania spadziujących mszyc, stworzeniu bazy pokarmowej dla żywicieli zastępczych i pośrednich licznym owadom pasożytniczym. Wprowadzone domieszki sprowadzają się do bezpośredniej koncentracji wybranych entomofagów. Koncentracja u powinna przypadać na okres pogradacyjny. W tym celu należy rozwiesić sztuczne gniazda (skrzynki lęgowe) dla dziuplaków. założyć i odgrodzić pojniki oraz urządzić karmniki Na wiosnę przeprowadza się kolonizację mrów ki ćmawej. przygotowuje z gałęzi kołnierze lęgowe dla ptactwa, urządza karmidełka z cukrem (melasą, miodem i in.1 dla owadów pasożytniczych.

Z uwagi na to. że metoda ogniskowo-kompleksową została wprowadzona stosunkowi niedawno (lata sześćdziesiąte), a koncentracja entomofagów i zabiegi protekcyjne wywołują liczne interakcje, w tym także te. które ograniczają liczebność populacji entomofagów. a spowodowane koakcje między nimi i organizowanie nowych struktur biocenozy wymaga długiego czasu, to ocena metody jest obecnie przedwczesna. Największe zastrzeżenie budzi ograniczenie zabiegów do bardzo małego obszaru, jakim jest 1-.-hektarowa powierzchnia w dużych kompleksach leśnych. Należy raczej dążyć do tego. by metoda ogniskowo--komplcksowa była łączona 2 działaniem profilaktycznym, zwłaszcza wprowadzaniem podszytów liściastych na większej powierzchni drzewostanów.