IMG123 (2)

noścl metody strukturalno-typologicznej do badań faktów i zjawisk z dziedziny świadomości społecznej? Czy metodą tę, odpowiednio modyfikowaną jako narzędzie badawcze w generalnej metodologii historyczno-dialektycznej analizy rzeczywistości ludzkiej i przyrodniczej, można i powinno się rozwijać w socjalistycznych naukach społecznych?

Czy i w jakim zakresie metoda ta może być pomocna przy analizie ruchu świadomości społecznej we współczesnym świecie? W badaniach nad strukturą i mechanizmem zmian poglądów, opinii publicznej, powstawaniem i funkcjonowaniem plotki, pogłoski, stereotypu świadomościowego itp.?

W jakiej mierze można by zastosować tę metodę w analizie mechanizmu rozwoju kultury, rozumianej selektywnie, jako zespół upowszechnionych wytworów ludzkiej świadomości, wyobraźni, potrzeb i upodobań czy przeżyć estetycznych itp.? A tym samym, możliwie ściśle wyodrębniając funkcje wartości w danym czasie i miejscu oraz role osobowości, można by przybliżyć się do twórczego sformułowania socjalistycznej teorii kultury?

Piszę „można by”, gdyż nie proponuję tu konkretnych form zastosowań tej metody w badaniach empirycznych kultury i osobowości ludzkiej — ich struktury i mechanizmu zmian — w humanistyce marksistowskiej. Wymagałoby to odrębnego studium. Wydaje się

jednak, że tak badania radzieckie, podejmowane ostatnio w zakresie socjologii kultury i osobowości, jak też doświadczenia i tezy polskiej socjologii kultury pozwalają na wysnucie kilku wstępnych refleksji na marginesie polskiego przekładu Morfologii bajki J. W. Proppa.

W radzieckiej socjologii i teorii kultury wzrosło ostatnio zainteresowanie problematyką relacji między kulturą a osobowością ludzką. W interesującym studium pt. Kultura i osobowość leningradzki kulturolog E. W. So-kołow następująco dowodzi nierozerwalnego związku istniejącego między tymi dwoma fenomenami rzeczywistości: „Osobowość istnieje i funkcjonuje w warunkach kultury, kultura nasyca sobą osobowość. Osobowość można rozpatrywać jako określony, właściwy dla danej epoki kulturalnej i danego ustroju społecznego stopień współzależności między jednostką a kulturą”. I dalej: „Kultura powstaje w procesie praktycznej, przekształcającej działalności człowieka i dlatego główne funkcje kultury winny odpowiadać podstawowym rodzajom i kierunkom działalności [...] kultura to całokształt odpowiedzi udanych i nie udanych na istotne potrzeby człowieka, grup ludzkich, osobowości, powstałe w dziedzinie bytu społecznego ludzi i w dziedzinie ich świadomości społecznej zrodzonej przez byt” ^M.

^u E. B. Coko/iob KyAbTypa u jiuiHOcn. JleHHHrpaa

ma.

21