obraz2 (22)

twa Niebieskiego” to „tajemnice”, które Król przekazuje tylko swym bliskim (por. Jdt II, 2), a ukrywa przed innymi w postaci przypowieści tak, „że otwartymi oczami me widzą i otwartymi uszami nie słyszą ani nie rozumieją”* (Mt XIII, 13). W rezultacie, choć posłanie Jezusa zawiera strukturę inicjacyjną - a to właśnie dlatego, że wtajemniczenie stanowi integralną część każdego nowego objawienia religijnego - nie mamy podstaw, by uważać, że pierwotne chrześcijaństwo uległo wpływowi Misteriów hellenistycznych.

Wraz z rozpowszechnieniem się chrześcijaństwa we wszystkich prowincjach cesarstwa rzymskiego, zwłaszcza po jego ostatecznym triumfie za Konstantyna, jesteśmy świadkami jednakże stopniowej zmiany perspektywy. W miarę jak chrześcijaństwo staje się religią uniwersalistyczną, jego historyczność schodzi na drugi plan. Nie znaczy to, że Kościół odrzuca historyczność Chrystusa, jak to uczyniły niektóre herezje chrześcijańskie i gnostycyzm. Ale stając się wzorem dla całej ekumeny, przesłanie chrześcijańskie coraz częściej bywa formułowane w terminach ekumenicznych. Chrześcijaństwo pierwotne związane było z historią lokalną - historią Izraela. Z pewnego punktu widzenia każdej historii lokalnej grozi „prowin-cjonalizm”. Gdy jakaś historia lokalna staje się historią świętą i zarazem wzorcową, to znaczy paradygmatem dla zbawienia całej ludzkości, musi być wyrażana w języku powszechnie zrozumiałym. Jedynym zaś powszechnym językiem religijnym jest język symboli. Autorzy chrześcijańscy coraz częściej odwoływać się będą do symboli, aby udostępnić misteria Ewangelii. W cesarstwie rzymskim jednakże istniały dwa duchowe ruchy „uniwersahs-tyczne”, to znaczy takie, które nie wychodziły poza granice jakiejś kultury lokalnej: Misteria i filozofia. Zwycięskie chrześcijaństwo zapożycza idee zarówno od jednych, jak i od drugiej. Mamy więc potrójny proces wzbogacania pierwotnego chrześcijaństwa: 1) przez symbole archaiczne, które odkrywa się na nowo i rewaloryzuje, nadając im nowe znaczenia chrystologiczne; 2) przez zapożyczenie wyobrażeń i tematów inicjacyjnych z misteriów; 3) przez asymilację filozofii greckiej.

Nas interesuje tu tylko włączenie motywów inicjacyjnych do zwycięskiego chrześcijaństwa. Musimy jednak wspomnieć o użyciu przez Ojców Kościoła symboli archaicznych i uniwersalnie rozpowszechnionych. Na przykład symbole Drzewa Kosmicznego i Środka Świata odnajdujemy

W tekście francuskim: „aby widzieli nie widząc i słyszeli nie słysząc” - przyp. tłum.