SAM21

Normalizacja stosunków z RFN - warszawski traktat, układ po-między PRL a RFN o podstawach normalizacji wzajemnych stosunków międzypaństwowych, podpisany 7 grudnia 1970 r.

Stosunki PRL z RFN kształtowały się równolegle do relacji potnę, dzy dwoma przeciwstawnymi blokami. W szczytowej fazie zimnej woj. ny Polaków straszono „rewizjonizmem niemieckim", posługiwano się różnymi chwytliwymi hasłami ..neofaszystowskiego odwetu” czy „im-periaKstycznego rewanżyzmu”. Było to zresztą zgodne z powszechnym odczuciami społeczeństwa, ponieważ ciągle żywe wspomnienia z okupacji tworzyły obraz Niemców jako oprawców. Przełomowe, a zarazem społecznie kontrowersyjne, okazało się orędzie biskupów polskich skierowane w 1965 r. do biskupów niemieckich. Zawarte w nim słowa „wybaczamy i prosimy o przebaczenie” byty dowodem wielkiej odwagi cywilnej i świadectwem głębokiej wiary chrześcijańskiej. Postawa biskupów spotkała się z ostrą krytyką władz komunistycznych. Ten pojednawczy gest polskiej strony odwzajemniony został przez duchownych niemieckich i miał bezprecedensowe znaczenie w historii stosunków pomiędzy naszymi państwami. Dopiero jednak polityczna odwilż na linii Wschód-Zachód i polityka de ten te (odprężenia) lansowana w stosunkach ractoecko-amerykańskich przyniosły zmianę politycznego klimatu umożliwiającą podjęcie rozmów z Niemcami Zachodnimi.

Po okresie zdecydowanie wrogiej polityki, wymierzonej w RFN, 17 maja 1969 r. Gomułka dość nieoczekiwanie nawiązał do sygnałów niemieckiego wicekanclerza WUły'ego Brandta o konieczności poprawienia stosunków z Polską i oświadczył, że Polacy są w każdej chwili w stanie zawrzeć z RFN układ dotyczący uznania zachodniej granicy FoWo.

W latach siedemdziesiątych rozpoczął się proces KBWE (Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie), w którym wzięty udział Stany Zjednoczone oraz państwa europejskie należące do NATO i Układu Warszawskiego. Wytyczenie granic, które nastąpiło po II wojnie światowej, zostało powszechnie uznane za ostateczne i nienaru-

szalne, a ewentualne zmiany mogły nastąpić wyłącznie na drodze pokojowej. Podjęte przez PRL negocjacje z RFN wpisały się zatem w polityczną odwilż między antagonistycznymi blokami.

Polityka wschodnia RFN znajdowała się wówczas w fazie zasadniczych przeobrażeń zainicjowanych przez SPD CSozialdemokratische Partci Deutschlands — Socjaldemokratyczna Partia Niemiec). Inicjatywa 1 sekretarza KC PZPR nie była konsultowana - jak to zwykle bywało — z władzami radzieckimi i wynikała z obaw, że ZSRR zechce przejąć inicjatywę i w imieniu całego bloku państw socjalistycznych decydować o polskich sprawach. Ponadto w warunkach kryzysu gospodarczego Gomułka liczył na profity ekonomiczne, które mogły wyniknąć z nawiązania współpracy z RFN. Od tego momentu z wypowiedzi polityków polskich i artykułów prasowych zniknął - dotąd obecny — zdecydowanie wrogi antyniemiecki ton.

Po wyborach parlamentarnych do Bundestagu we wrześniu 1969 r. powstał rząd kanclerza Brandta (SPD-FDP — Freie Demokratische Partej, Wolna Partia Demokratyczna). Nowy gabinet przesłał do Warszawy 25 listopada 1969 r. oficjalną notę, w której zaproponował podjęcie rozmów na temat kwestii spornych w stosunkach polsko-zachodnio-niemieckich. Brandt postanowi! poprzedzić rozmowy z Polską rokowaniami z ZSRR. Trwały one do 12 sierpnia 1970 r., kiedy w Moskwie popisano układ o wzajemnych stosunkach pomiędzy RFN i ZSRR.

Rokowania z PRL rozpoczęty się 5 lutego 1970 r., a kierowali nimi ze strony polskiej wiceminister spraw zagranicznych, Józef Wmiewicz, a z niemieckiej — podsekretarz stanu w Urzędzie Spraw Zagranicznych, Ferdinand Duckwitz. W czerwcu 1970 r. parafowano umowę o obrocie towarowym i współpracy gospodarczej pomiędzy PRL i RFN na lata 1970-1974.

W rozmowach dotyczących normalizacji stosunków politycznych od początku ujawniły się zasadnicze różnice zdań. Strona polska zmierzała do podpisania układu o pełnej normalizacji stosunków pomiędzy oboma państwami, biorąc za punkt wyjścia umowę poczdamską

135