skanuj0004

46    2. Epistemologiczne problemy związane z prowadzeniem wywiadów

przez swoich respondentów, zwłaszcza wtedy, gdy stara się uzyskać od badanych pogłębione wypowiedzi na temat znaczenia muzyki. Gdyby miał zostać spełniony powszechny metodologiczny wymóg uzyskiwania intersubiektywnie odtwarzalnych danych, scenariusz wywiadu musiałby być zestandaryzowany w taki sposób, żeby sprowadzić rozumienie doświadczenia muzycznego do jego bardziej powierzchownych aspektów, zrozumiałych dla przeciętnego respondenta. Wymóg wrażliwości wobec problemu poruszanego w wywiadzie i uprzedniej znajomości zagadnienia stoi w opozycji do zalecanego wcześniej bezzałoże-niowego podejścia badawczego. Napięcie między tymi dwoma aspektami wyraża się w wymogu naiwności badawczej ze strony osoby prowadzącej wywiad.

Interakcja

Wywiad badawczy to wywiad, w którym wiedza jest tworzona w toku interakcji między dwoma osobami. Osoba prowadząca wywiad i osoba badana działają we wzajemnej relacji i wpływają na siebie nawzajem. Wiedza wytwarzana podczas wywiadu badawczego jest konstytuowana przez samą interakcję, w specyficznej sytuacji kreowanej przez badacza i osobę udzielającą wywiadu. Kontakt z innym respondentem może prowadzić do wytworzenia innej interakcji i odmiennego rodzaju wiedzy.

Pozytywne doświadczenie

Dobrze skonstruowany wywiad badawczy może być rzadkim i wzbogacającym doświadczeniem dla osoby badanej, dając jej nowy wgląd W jej sytuację życiową. Interakcja może również wywołać niepokój i uaktywnić, zarówno u badanego,, jak i u badacza, mechanizmy obronne. Osoba prowadząca wywiad powinna zdawać sobie sprawę z dynamiki interakcji ip ramach wywiadu i umieć na nią reagować. Prawdopodobnie sytuacja, w której druga osoba - przez godzinę lub dłużej - okazuje zainteresowanie naszym doświadczeniem i poglądami na dany temat, jest na nie wrażliwa i stara się je jak najlepiej zrozumieć, nie jest zbyt często spotykana w życiu codziennym. W praktyce czasem bardzo trudno jest skończyć wywiad, ponieważ badany chce kontynuować rozmowę i analizować głębiej swoje dyskutowane * wywiadzie poglądy na własny świat życia.

Asymetria władzy w wywiadzie jakościowym

Kie negując znaczenia wzajemnego zrozumienia i interakcji podczas wywiadu, powinniśmy patrzeć na wywiad badawczy inaczej niż na otwarty dialog między równorzędnymi partnerami. Wywiad badawczy jest specyficzną i specjalistyczną rozmową, w której zaznacza się wyraźna asymetria władzy między osobą prowadzącą wywiad a respondentem (patrz ramka 2.1). Jeśli skoncentrujemy się jedynie na otwartej formule rozumienia i bliskości relacji interpersonalnej w ramach wywiadu, możemy tę asymetrię z łatwością przeoczyć. Osoba prowadząca wywiad wcale nie musi intencjonalnie wykorzystywać władzy. Zaprezentowany tu opis dotyczy uwarunkowanych strukturalnie pozycji w wywiadzie, które wpływają na przykład na to, że badani mogą, mniej lub bardziej świadomie, mówić to, co ich zdaniem chciałaby usłyszeć osoba prowadząca wywiad.

Ramka 2.1. Asymetria władzy w wywiadzie jakościowym

I * Wywiad zakłada asymetrię relacji władzy. Wywiad badawczy nie jest I otwartą, zwyczajną konwersacją między równorzędnymi partnerami. I Osoba prowadząca wywiad posiada specyficzne kompetencje, inicjuje [ i definiuje sytuację wywiadu, określa temat rozmowy, zadaje pytania i decyduje, które z nich rozwinąć oraz jak i kiedy zakończyć rozmowę. I • Wywiad jest dialogiem jednokierunkowym. Wywiad zakłada jednokie-| runkowe zadawanie pytań - zadaniem osoby prowadzącej wywiad jest | pytać, a zadaniem badanego odpowiadać.

I • Wywiad jest dialogiem instrumentalnym. W wywiadzie badawczym ma-I my do czynienia z instrumentalizacją rozmowy. Celem nie jest dobra i konwersacja, a rozmowa służy przede wszystkim jako narzędzie do-( starczające osobie prowadzącej wywiad opisów, narracji i tekstów, któ-I re zostaną poddane interpretacji i omówieniu zgodnie z jej zaintereso-I waniami badawczymi.