skanuj0006

73

m i. Nadają one kierunek działaniom pedagogicznym i mają na ogół wymiar ponadczasowy. Cele na nieco niższym poziomie ogólności przyjmują postać zadań, rozumianych jako wytyczne do realizacji określonych zamiarów. Stanowią stały element programów kształcenia i zakładają osiągnięcie tych zamiarów w określonym czasie (po zakończeniu jakiegoś etapu edukacji)¹. Cz. Kupisiewicz wyróżnia trzy poziomy ogólności celów kształcenia: najwyższy, średni (behawioralny) i najniższy². Cel sformułowany na najwyższym poziomie ogólności jest mało przydatny dla praktyki edukacyjnej. Charakteryzuje go nieokreśloność, wieloznaczność |i idealizacja. Natomiast cele odpowiadające dwóm kolejnym szczeblom ogólności można nazwać celami szczegółowymi, są one w stosunku do poprzedniego bardziej konkretne i dzięki temu znaj dują zastosowanie w działalności dydaktycznej.

Jeśli cel szczegółowy został tak sformułowany, że można ustalić (zmierzyć) w miarę precyzyjnie stopień jego osiągnięcia, to nazywamy go wówczas celem operacyjnym. Wynika z tego, że cele szczegółowe mogą być operacyjne i nieoperacyjne.

Najbardziej przydatny dla potrzeb teorii i praktyki szkolnej — zdaniem K. Denka - jest podział celów na:

-    naczelne,

-    ogólne, pośrednie,

-    szczegółowe,

-    operacyjne³.

Cel naczelny jest najszerszy i ma bardzo ogólną postać. Dotyczy na ogół rozwoju człowieka, rozumienia przez niego otaczającej rzeczywistości, funkcjonowania w tej rzeczywistości, kształtowania odpowiedniego systemu wartości i zgodnego z nim postępowania oraz własnej tożsamości itp.

Z celu naczelnego wynikają ogólne cele kształcenia, wyrażające to, co ma być „produktem końcowym” danego rodzaju i etapu edukacji. Natomiast cele pośrednie otrzymuje się w rezultacie podziału celów ogólnych (wyrażonych w kategoriach funkcji) na składniki wyrażone w postaci czynności. Jednak cele ogólne i pośrednie, aby mogły być wykorzystane w praktyce edukacyjnej, muszą być przedstawione w postaci bardziej szczegółowej, czyli w postaci celów szczegółowych. Taka postać celów^ powoduje, że obydwa podmioty procesu kształcenia uznająje za swoje (indywidualne), co prowadzi do utożsamiania się jednostki z zespołem (czyli pozostałymi uczestnikami procesu edukacyjnego) ze względu na cel. Niektóre cele szczegółowe przyjmują postać celu operacyjnego. Istota celów operacyjnych, a zwłaszcza procedura ich tworzenia, zostanie przedstawiona bardziej dokładnie w dalszej części tego rozdziału.

1

   B.D. Gołębniak, op. cit, s. 169.

2

   Cz. Kupisiewicz,Dydaktyka ..., op. cit., s. 72.

3

   K. Denek, O nowy..., op. cit., s. 51-54.