Obraz (642)

3. Budowa zdania

Najwygodniej jednak posługiwać się zasadniczo podziałem formalnym, a do typów semantycznych sięgać jedynie wówczas, gdy podział formalny nie wystarcza, co może się zdarzyć, gdy rzeczownik będzie derywatem odczasowniko-wym lub odprzymiotnikowym. Warto również pamiętać, że o każde określenie rzeczownika można zapytać tak, jak pyta się o przymiotnik, ponieważ pytanie „jaki?” jest dla składnika określającego rzeczownik pytaniem uniwersalnym.

Na przykład, jeśli analizując zdanie:

Natomiast wychodzenie po południu ciągnęło się w nieskończoność. zapyta się jakie wychodzenie?, można uzyskać odpowiedź: z domu / Marysi / wieczorem / błyskawiczne, zależnie od tego, którym z tych składników nadawca tekstu określił formę rzeczownika.

Ze względu na formę, w jakiej występuje składnik w funkcji przydawki,

przydawka może być opisana jako:

—    przymiotna — wyrażona formą przymiotnika, imiesłowu przymiotnikowego, liczebnika porządkowego;

—    dopełniaczowa — wyrażona zawsze formą rzeczownika w dopełniaczu (to najczęstsza postać rzeczownikowego określenia rzeczownika);

—    rzeczowna — wyrażona formą rzeczownika o takiej wartości kategorii przypadka, która zawsze uzgadnia się ze składnikiem określanym;

—    przyimkowa — wyrażona formą przyimka i rzeczownika.

Przydawkami są na przykład formy przymiotnikowe w grupach: ciekawa książka, książka wypożyczona, pierwsza czytanka.

Przykładem przydawki dopełniaczowej jest forma dopełniacza w grupie: książka Gombrowicza.

W grupie:

czytanie książek kłasyków powieści reałizmu

każde kolejne określenie rzeczownika, począwszy od formy książek, jest formą rzeczownika w dopełniaczu o funkcji przydawki wobec swego nadrzędnika.

Przykładami przydawek rzeczownych są ciągi:

(jest) pisarz (m.) Gombrowicz (m.)

(nie ma) pisarza (d.) Gombrowicza (d.)

(gratulowano) pisarzowi (c.) Gombrowiczowi (c.)

(widzę) pisarza (b.) Gombrowicza (b.)

(interesuję się) pisarzem (n.) Gombrowiczem (n.)

(myślę) o pisarzu (msc.) Gombrowiczu (msc.)

458