skanuj0048

Boga, „postępować jego drogami” można rzecz jasna poprzez odwoływanie się do boskich atrybutów miłości i sprawiedliwości, które określają ludzki etos. Atrybuty stają się jednak przeźroczyste w świetle świętości wyniesionej ponad wszelkie atrybuty — w świętości, którą człowiek może naśladować tylko w swym wymiarze, pierwotnie od niej różnym. Absolutna norma została dana jako wskazanie drogi, która wiedzie przed oblicze absolutu.

Przesłanką, na której opiera się związek pierwiastka etycznego i religijnego jest jednak zasadnicze przekonanie, że skoro człowiek został stworzony przez Boga, otrzymał odeń samodzielność, która od tamtego czasu nie zmniejszyła się, i że zachowując autonomię, staje on naprzeciw Boga. W ten sposób, w pełnej wolności i naturalności, człowiek uczestniczył w stanowiącym treść istnienia dialogu obu pierwiastków. Stworzenie człowieka jest zatem mysterium> ponieważ jest on autonomiczny mimo bezgranicznej mocy i wiedzy Boga. Na tym właśnie opiera się bezwzględna realność rozdziału i rozstrzygnięcia, których człowiek dokonuje w swej duszy.

Wypłynąwszy ze źródeł Izraela i wzmocniwszy się potężnymi dopływami z Iranu i Grecji, potok chrześcijaństwa, który rozlał się na świat, powstał w chwili, gdy w greckim kręgu kulturowym, zwłaszcza zaś w sferze życia religijnego, pojęcie ludu utraciło znaczenie na rzecz pojęcia jednostki. Chrześcijaństwo zostało „zhellenizowane” o tyle, o ile odrzuciło koncepcję „świętego ludu” i przyjęło świętość tylko osobową. Wskutek tego indywidualna religijność nabrała intensywności i głębi wewnętrznej, jakich nigdy przedtem nie miała, zwłaszcza że zawsze obecny obraz Chrystusa zapewnia jednostce, która go naśladuje i postępuje wytyczoną z góry drogą dostęp do o wiele konkretniejszej relacji niż bezobrazowa istotowość Boga Izraela, który jest Bogiem w tym samym stopniu objawiającym, co skrywającym się (z pewnością jednak w żadnym wypadku nie jest on Bogiem ukrytym, jak zwykło się mawiać). Owe zdobyte

⁹⁷ Por. np. Kpł XIX, ib; Kpł XX, ₇b; Kpł XX, 26. [Przyp. wyd. poi.]

dla chrześcijaństwa ludy, które nie weszły w fundamentalną relację z nim wcześniej, jak to uczynił lud Izraela zawarłszy Przymierze, nie mogły przecież także wejść w bezpośrednią relację z tym Bogiem nie dającym się zamknąć w żadnej stałej formie i stroniącym od wszelkiej trwałej manifestacji. Z drugiej zaś strony w związku z tym została nadszarpnięta więź łącząca pierwiastek etyczny i religijny. Tam, gdzie albo wcale, albo bez należytej powagi, nie dąży się do uświęcenia ludu jako ludu, ludy przyjmują nową wiarę jako ogół jednostek. Jeśli więc nawet lud masowo się nawraca, to lud jako lud zostaje nieochrzczonv. Nie wchodzi on jako lud do przepowiadanego Nowego Przymierza. Oznacza to, że nie ma tu miejsca na działanie wielkiej duchowej siły, jaką w Izraelu był profetyzm. To prorocy mieli stawiać czoło brakowi świętości w życiu publicznym. To ich zadaniem było czasem skarcenie, a czasem prawowanie się z człowiekiem, który — jeśli tak można powiedzieć ■ -z czystym sumieniem uczestniczył w życiu publicznym. Oczywiście, w historii ludów chrześcijańskich nie brakowało rozpłomienionych i gotowych na męczeństwo ludzi ducha, którzy zmagali się o sprawiedliwość; jednak nie mieli oni już żywego oparcia w owym wezwaniu: ,,Bądźcie świętymi”’⁸.

Brak owego oparcia spowodowany był jeszcze jedną głębszą przyczyną. Brak ten wiąże się także z uprawnionym i jako takim sensownym rozwojem zasadniczej supremacji pierwiastka religijnego. Tym, co stanowiło w Izraelu rdzeń nauki proroków, było wynikające z całej intencji wiary dzieło życia. Intencja wiary natomiast stanowiła najbardziej wewnętrzny czyn człowieka. Walka proroków wymierzona była w rytuały wyjałowione z intencji wiary. Walka ich naśladowców w czasach Jezusa, do których należeli wielcy uczeni faryzejscy i sam Jezus, wymierzona była natomiast w wyjałowioną z intencji wiary moralność. Teologia Pawła i myśl paulińska zdeprecjonowała wartość uczynków ze względu na wiarę, nie rozwinęła jednak wynikającego z intencji wiary wymagania, aby między wiarą a uczynkami powstała więź. Uczynek pochodził z wiary dzięki intencji

⁹⁸ Por. np. Kpł XIX, 2; Kpł XX, 7; Kpł XX, 26. [Przyp. wyd. poi.]