sryle w archH4

484

A F N W

system wiązany. U góry: układ typowy, Wormacja, katedra, XII/XIII w. U dołu: system wiązany z modyfikacjami wymiarów, Lugde, kościół św. Kiliana, 2 poł. XII w.

Często spotykany typ synagogi składa się z hali z kolumnadą przy ścianie dłuższej i tylnej, na której opiera się zakratowana, dostępna tylko z zewnątrz empora (dla kobiet, Esrat-Naszim). Pod nią albo przed nią znajdują się rzędy siedzeń przy dłuższych ścianach. Przed główną wschodnią ścianą stoi na podwyższeniu szafa (Aron Hakodesz) do przechowywania rodałów, z kotarą (paro-chet), przed nią znajduje się wieczna lampka (Ner Ta-mid), a po bokach 2 menory —> świeczniki*. Miejsce z pulpitem do czytania i interpretowania Tory (bima, almemor) i stołem przykrytym haftowaną serwetą (szul-chan) w starszych synagogach znajdowało się na środku

1 - naczółek trójkątny, 2 - przerwany naczółek trójkątny, 3 - gierowany naczółek trójkątny, 4 - naczółek segmentowy, 5 - obramienie uszate pod poziomym naczółkiem, 6 - przerwany naczółek segmentowy, 7 - naczółek falisty, 8 - naczółek falisty, 9 - naczółek półkolisty, 10 - naczółek wolutowy, 11 - naczółek z odwróconych wolut i sterczyny, 12 - naczółek rokokowy z bogatą dekoracją, il. 1 - naczółki z XVI—XVIII w.: 1-4 renesansowe, 5-12 barokowe, rokokowe (wg H. Weigerta)

r		b
_ |V In	T
ii	'L		I
RP	W	m	1

il. 2 - gotyckie szczyty schodkowe. Po lewej: Luneburg. Po prawej: Munster, ratusz, XIV w.

*fe> D

il. 3 - po lewej: szczyt renesansowy z dekoracją wolutową, Brunszwik, sukiennice, 1591. Po prawej: szczyt barokowy, Meersburg

dom o drewnianej konstrukcji szkieletowej, renesans niemiecki. F = facha (pole)

pomieszczenia i przybierało formę altany lub kapliczki, później było także po stronie zachodniej, naprzeciw szafy; a od czasu ruchu emancypacyjnego (1810, Se-esen/Harz) także obok szafy. Empora dla kobiet zanika najwcześniej w USA.

2. Alegoria synagogi —» Eklezja i Synagoga*.

6X2] system przechodzący* (przęsło przechodzące, „tra-vee”)*, układ wnętrza kościoła, w którym każdemu prostokątnemu przęsłu nawy głównej odpowiada jedno prostokątne przęsło nawy bocznej; sklepienia krzyżowo-żebrowe, gotyk.

6X31 system wiązany* (układ „ad ąuadratum”), często spotykany schemat rzutu bazyliki romańskiej, którego jednostką miary jest kwadrat —> skrzyżowania naw. Kwadrat ten powtarza się - niekiedy z drobnymi odstępstwami - w prezbiterium, w ramionach transeptu i w przęsłach nawy głównej. Kwadratowe przęsła naw bocznych mają bok o połowę krótszy. Jednemu zatem przęsłu nawy głównej odpowiadają dwa przęsła nawy bocznej. Filary główne dźwigają ciężar narożników kwadratów nawy głównej, a między nimi stoją podpory słabsze, filary lub kolumny 102*; —» przemienność podpór, —» sklepienie il. 2c

6X4] szachownicowy fryz, kostkowy fryz, ornament romański, 95*, 108*.

|    685| szczyt*, trójkątna ściana ujęta krawędziami połaci

dwuspadowego dachu, a także trójkątne zwieńczenie dekoracyjne elewacji lub jej fragmentu (okna, portalu). Starożytne niskie szczyty trójkątne i segmentowe naśladowano w renesansie, baroku i klasycyzmie, nadając im także formę - spotykaną już w antyku - szczytu przerwanego lub gierowanego. Szczególnie bogata rozmai-

90

794

619

783

275

855

404

173	254	661	335
		848
353	608	291	348
1,2	1,2	1,2	1,2
3	3	3	3
4	4	4	4