temat V (3)

80

rysunku, dodatkowo występujące struktury i|>oiykinc u bakterii fotouoficmych I nicfototroficznych - w częSci Środkowej, a zgrupowanie substancji zapasowych - w czętci lewej; dla przejrzystoSci narysowano tylko niewiele rybosomów, głównie w lewej czętci rysunku; ba - ciałko podstawowe, b -banieczkl (występujące w Chlonhlum), bc - błona cytoplazznalyczna. cp - cytoplazzna, w - wodnicz-ki gazowe, r - rzęski, o - otoczka, la - latnelarna strona chloroplastów, li - krople lipidów, ma - me-zosom, n - nukleold, phm - ziarna kwasu poli-beu-hydrolcsymaalowego, po - polifosforany, pa -skupiska polisacharydów, rtr - rybosomy, s - wakuolc z siarką, t, - blaszkowaly tylakoid, lj - tylako-id rurkowały, ik - Ściana komórkowa, cli - chromatofory (wg Schlcgela)

śluzowych. Otoczka śluzowa nie pozwala na bezpośredni kontakthłopy komórkowej ącśrodowiskiem.

Poza oloczką śiuzową najbardziej zewnętrzną warstwą komórki bakteryjną jest błona komórkowa. Chanikleryatyczną właściwością błony komórkowej jest jej-SZtywność, która utrzymuje się nawet w komórkach splnzmolizowanych. Jej grubość mierzona za pomocą obserwacji w mikroskopie elektronowym waha się u różnych bakterii od 10 do 50 lun. W sklntl błony komórkowej bakterii wchodzą welocukry. peotvdoglukao-określonyJako rpurelna, oraz lipidy, ponadto substancje białkowe lub peptydowe. Błona komórkowa dzięki swej porowatej strukturze ŚtanowTgChrotU bakterifprzed wniknięcioin szkodliwych związków chemicznych-Odgrywa ona Kpię ŚitĄy kierując wnikaniem odpowiednich związków do komórki. Decydującą rolę odgrywa wybiórcza przepuszczalność błony cytoplązmatycznę) przylegającej do błony komórkowej. Błona cytoplazmatyczna, slnnowiącn zewnętrzną warstwę cytoplazmy, nie jest sztywna. U większości bakterii jej grubość wynosi około 15 nm w stanie uwodnionym. Ma ona charakter kwaśny, składa się i kwasów nukleinowych oraz lipoproleidów. Mechanizm swoistej przepuszczalności nie jest dokładnie wyjaśniony. Znane są różne teorie tłumaczące to swoiste dla bakterii zjawisko, np. teoria Traubego zakłada, że błona bakteryjna odgrywa rolę sita molekularnego, a przechodzenie cząsteczek zależy od wielkości otworów sita. Jednak wyniki licznych obserwacji nie potwierdzają tej teorii, bowiem często się zdarza, że błona komórkowa zatrzymuje cząsteczki mniejsze niż średnica otworów, jednocześnie przepuszczając większe. Teoria L'Heremite’a zakłada, że tylko te substancje przechodzą przez błony bakteryjne, które mogą się w nich rozpuszczać.

Pobieranie przez bakterie wielu związków chemicznych, np. aminokwasów, nie zachodzi drogą zwykłej dyfuzji. Selektywną rolę odgrywa na pewno metabolizm całego organizmu, jego ładunek elektryczny, enzymy rozmieszczone powierzchniowo w komórce i przenoszące substrat do jej wnętrza. Transport wielu substancji przez błonę i gromadzenie ich wewnątrz cytoplazmy jest wynikiem działalności permeaz. swoist¹

niej transport substratów i metabolitów przez błonę cytoplazmatyczną może odby-wać się częściowodrogądyfuzjLoraz enzymatycznie

Cytoplazma bakterii jest koloidem, którego fazą rozproszoną są białka zarów

no wolne, jak i połączone z lipidami, węglowodanami, kwasami nukleinowymi, przy czym zawiera ona w stanie wolnym pewne ilości aminokwasów, cukrów, kwasów tłuszczowych i związków wysokoenergetycznych typu ATP, ADP, AMP i innych, które są niezbędne do syntezy białka oraz wszystkich składników strukturalnych wchodzących w skład masy komórkowej bakterii. Fazę rozpraszającą sta-nowi woda—

Ważnym elementem strukturalnym jest jadro komórkowe, które w tym przypadku jest nukleoidcm. Stwierdzono, że nic jest on rozproszony w cytoplazmie, lecz zlokalizowany w określonych przestrzeniach lub strukturach, które dzielą się przed podziałem komórki

Występowanie kwasu deoksyrybonuklęinowego.w. nukleotydzie stwierdzono autoradiograficznie na preparatach komórek z wbudowaną tymidyną znakowaną tryton. Badania te po raz pierwszy przeprowadził Cairas u Escherichia coli, u której kwas deoksyrybonuklcinowy (DNA) występuje w postaci pojedynczej nici długości I mm, której oba wolne końce są ze sobą połączone i tworzą zamknięty pierścień. Autoradiogramy dowodzą w sposób przekonywający, że DNA występuje w postaci pasma tworzącego zamknięty pierścień. Pasmo to zawiera zespól genów i dlatego w sensie genetycznym nazywane jest chromosomem bakteryjnym albo genoforem. DNA zawiera całkowitą informację genetyczną komórki bakteryjnej Podział i podwojenie DNA, poprzedzające zawsze podział komórki, muszą zatem prowadzić do utworzenia dwóch całkowicie identycznych nici DNA w chromom mie. Łańcuchy te rozchodzą się do dwóch potomnych komórek będących w jednakowym wieku.