tomI (69)

Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii 71

poprzedzające ruch rozciąganie mięśni, docisk do powierzchni stawowych, opór (odpowiednio zlokalizowany i dawkowany), wykorzystanie synergii mięśniowych, poklepywanie, wstrząsanie, wibrację, pocieranie skóry oraz stymulację werbalną i wzrokową, a dodatkowo masaż i inne czynniki fizykalne.

Hamowaniem z kolei określa się sytuację, w której stan czynny jednego ośrodka powoduje osłabienie lub wyeliminowanie czynności innego. Hamowanie może być warunkowe (czynne, dotyczące kory) i bezwarunkowe - czyli bierne. Każde z nich może przebiegać koncentrycznie lub rozlewnie. W zakresie hamowania warunkowego rozróżnia się: wygaszanie odruchów warunkowych, hamowanie różnicujące oraz hamowanie opóźniające. W hamowaniu bezwarunkowym natomiast znane są: indukcja ujemna jednoczesna i następcza oraz hamowanie poz.akre-sowe. Ponadto można mówić o hamowaniu bezpośrednim i pośrednim, a także

0    segmentamym oraz międzysegmentamym i o innych. Warto leż dodać, że pomiędzy wieloma ośrodkami zachodzą wzajemne zwrotne stosunki unerwienia, polegające m.in. na tym. że pobudzenie jednych ośrodków wywołuje jednoczesne hamowanie drugich (p. np. unerwienie przeciwstawne). Hamowanie, podobnie jak torowanie, stanowi także podstawę wielu technik reedukacji nerwowo-mięśniowej. Niejednokrotnie dopiero wyhamowanie nieprawidłowych odruchów stwarza warunki do działania torującego, „wydobywającego” i doskonalącego ruchy danej osoby.

Pośród stosowanych w fizjoterapii sposobów hamowania najczęściej wymienia się: odpowiednie pozycje (zwłaszcza niższe), wydech, poklepywanie (tzw. lap-ping), pobudzanie antagonistów, zmęczenie (znużenie) lokalne, wykorzystanie niektórych odruchów (wiąże się to także z ułożeniem), odciążenie (także w tzw. podwieszeniu oscylującym), ćwiczenia przy odpowiedniej muzyce oraz unikanie bodźców bólowych, a dodatkowo - masaż rozluźniający oraz inne czynniki fizykalne i farmakologiczne (działające ogólnie lub miejscowo).

Odruchy, o lukach przebiegających przez różne piętra układu nerwowego, stanowią podstawę rozmaitych aktów ruchowych. Z klinicznego punktu widzenia, oceniane odruchy, reakcje i objawy można za Leśnym i wsp. podzielić wg receptorów lub umiejscowienia ośrodków odruchowych. Można też podzielić je inaczej -np. z uwzględnieniem efektu. Biorąc pod uwagę receptory mówi się zatem o odruchach ekstero- i interoceptywnych (wiscero- i proprioceptywnych), a przebieg luku odruchowego - o odruchach rdzeniowych, pniowych i mózgowych (podkorowych

1    korowych). Jeśli zaś weźmie się pod uwagę wywołaną reakcję, to można wskazać na odruchy adwersyjne (czyli przybliżające, „przyjemne") i awersyjne (czyli unikowe, ochronne, „nieprzyjemne”) oraz na reakcje globalne (masowe), lokalne i odcinkowe (segmentame). Pomijając skomplikowaną systematykę odruchów można powiedzieć, że wszelkie czynności ruchowe, w zależności od udziału ośrod-