wstęp do teorii polityki img 110

118

równo dla organizmu biologicznego, jak i organizmu społecznego. Analogia ta usprawiedliwia zatem przeniesienie pojęcia funkcji na grunt nauk o społeczeństwie, razem z jego biologicznymi konotacjami^{1 2 3}.

1. 2. Wieloznaczność terminu ‘funkcja’

Jak słusznie zauważył joden z najbardziej wpływowych socjologów amerykańskich Robert King Merlon w swoim eseju z 1948 r. pt. Funkcje jawne i ukryte, „słowo ‘funkcja’ zostało zawłaszczone przez wiele dziedzin nauki i język potoczny”’. Merton, chcąc uporządkować aparat analizy funkcjonalnej, wyliczył pięć najczęściej spotykanych znaczeń tego słowa:

a) . Słowo „funkcja” może odnosić się do jakichś prowadzonych w sposób ceremonialny uroczystości.

Merton przytacza np. następujące sformułowanie: „Burmistrz Tobin niepopicra funkcji społecznych”. W języku polskim słowo funkejanie przyjmuje jednak takiego znaczenia: powyższe zdanie, dosłownie przetłumaczone z angielskiego, brzmi sztucznie;

b) . Często, szczególnie wśród ekonomistów, termin „funkcja” jest używany wymiennie ze słowem „zawód”: w tym znaczeniu można np. opisywać rozkład zawodów występujący w danej grupie jako „funkcjonalną analizę grupy”;

c) . Termin „funkcja” jest używany do określenia aktywności przypisanych obowiązkom związanym ze statusem społecznym, z zajmowaniem stanowisk urzędowych łub politycznych.

W tym znaczeniu używa tego terminu np. Stefan Sawicki, definiując „funkcje konsularne” jako „zespół czynności urzędowych obejmujących ochronę w państwie przyjmującym szeroko pojmowanych interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, zarówno osób fizycznych jak i prawnych, w granicach określonych przez prawo międzynarodowe”⁵;

d) . Na gruncie matematyki słowo „funkcja” odnosi się do zmiennej rozważanej w związku z drugą lub większą ilością zmiennych, jeżeli ten związek daje się wyrazić, lub gdy jej wartości zależą od pozostałych zmiennych.

Owo matematyczne znaczenie tego tenuinu jest bardzo często spotykane w tekstach naukowych z dziedziny nauk społecznych, np. Stephen D. Krassner pisząc o wpływie współzależności ekonom icznej na suwerenność państwa stwierdza: „Rozmiar ograniczenia kontroli państwa przez zewnętrzne naciski jest funkcją dwóch zmiennych: siły nacisku i zdolności państwa do reakcji na ów nacisk”⁴. Janusz Stefanowicz jest zdania, że „Polityka zagraniczna jest nie tylko wyrazem własnych

1

Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2002, s. 291-297.

2

¹ Robert King Merton, „Funkcje jawne i ukryte”, [w:] Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1982, s. 92-150.

3

Stefan Sawicki, Prawo konsularne. Studium prawno-międzynarodowe, Warszawa: Wydawnic

4

twa Prawnicze PWN 1998, s. 15.