wstęp do teorii polityki img 133

142

nia aktywizujące rację stanu; tzn. przekształcające jąz postaci potencjalnej, postu-latywncj w czynną, tj. celową, bieżącą i priorytetowo realizowaną politykę państwa. Kryteriami tymi sątnianowicie mniej lub bardziej oficjalne oceny, wskazania i decyzje określające bezwzględną determinację poiityczno-państwowego kierownictwa kraju do obrony jego konkretnych wartości i interesów¹'¹. Mogą one dotyczyć najróżniejszych sfer życia społeczno-politycznego (np. ochrona konstytucyjnych zasad i instytucj i polityczno-ustrojowych, kontynuacja określonych kierunków polityki wewnętrznej) lub życia gospodarczego państwa (np. utrzymanie określonego poziomu zasobności materialno-finansowej kraju, stopy życiowej ludności, wydajności systemu gospodarki narodowej), jego polityki zagranicznej i pozycji w stosunkach międzynarodowych (np. zachowanie tradycyjnej linii polityki i dyplomacji, kszlal-tu zewnętrznych sojuszów polityczno-wojskowych, bezpiecznych granic i integralności terytorialnej), dziedzictwa i aspiracji kulturowo-cywilizacyjnych (w tym współkształtujących tożsamość narodową). Fundamentalnym wymogiem realizmu w postrzeganiu i projektowaniu interesów w przedmiotowych dziedzinach jest rozpatrywanie ich w kontekście procesów globalizacyjnych'*.

Racja stanu jest najbardziej zasadniczym wymiarem dynamiki prioryteriów polityki zagranicznej państwa, jego ży wotnych interesów narodowych i międzynarodowych. W tym kontekście racja stanu jest „interesami narodowymi odczytywanymi przez rządzących”'¹'. Będąc operacyjno-realizacyjną kategorią polityki zagranicznej racja stanu zawsze dotyczy tylko tego obszaru spraw i związanych z nim konieczności działania - spośród integralnie powiązanych interesów państwa - który' w danym okresie staje się pierwszoplanowym kryterium działania, w związku z powstałą sytuacją wewnętrzną lub zewnętrzną państwa³⁰.

4. Dialekiyka procesu definiowania i realizacji racji stanu

Pełny obraz zjawiska racji stanu w polityce zagranicznej państwa musi uwzględniać wysokąztożoność procesów realizacji tej polityki, w tym różnych sposobów identyfikowania (określania), wyrażania i uzasadniania samej racji stanu. W procesie tym ciągle splatają, się dwa typy uwarunkowań i związanych z nimi podejść polityczno-decyzyjnych i typów interpretacji. Mająone charakter determinant na-

¹⁷ Według Ryszarda Zięby: „najważniejsze ecie polityki zagranicznej państwa wyrażają się w dążeniu do zabezpieczenia jego potrzeb, interesów i wartości o charakterze egzystencjalnym”, zob. Kukułka, Zięba (red.), op.cit., s. 63.

^Js For. krytyczny pogląd na temat globalizacji: Józef Kukułka. Teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa: Scholar 2000, s. 183.

’^g Por. Stolarczyk, op.cit., s. 203.

⁷⁰ Jeden z teoretyków pisze na ten temat: „Niektóre cele mogą być stwierdzane, podczas gdy inne nigdy nie są ogłaszane w celu uniknięcia zagrożenia innym państwom (zarówno przyjacielskim, jak i wrogim) i zapobieżeniu reakcjom, jakie mogłyby ograniczyć prawdopodobieństwo osiągnięcia celów perspektywicznych”, Morrison, The Foreign Policy..., op.cit., s. 132-133.

1