img007 (65)

Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zarys 15

z 1984; MOP - np. Konwencja nr 105 o zniesieniu pracy przymusowej z 1957 r.; UNESCO - np. Konwencja przeciwko Dyskryminacji w Oświacie z 1960 r.,

- regionalne: Rada Europy - np. Europejska Karta Społeczna, Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości Narodowych z 1995 r.; OPA - np. Międzyamerykańska Konwencja o Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji z Powodu Niepełnosprawności z 1999 r.; O JA - np. Afrykańska Karta Praw i Dobrobytu Dziecka z 1991 r.;

c)    traktaty obwiązujące w czasie pokoju (nie oznacza, to jednakże, że tracą moc w czasie wojny);

d)    traktaty obowiązujące w czasie konfliktów zbrojnych - np. cztery konwencje genewskie o'ochronie ofiar konfliktów zbrojnych z 1949 r. wraz z dwoma protokołami z 1977 r.;

e)    traktaty dwustronne - np. umowy o ekstradycji lub dotyczące współpracy;

f)    traktaty, w których prawa człowieka mogą znajdować się w postaci klauzul warunkujących współpracę lub pomoc gospodarczą, np. w ramach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Unii Europejskiej;

2)    Zwyczaj międzynarodowy jest to zgodna praktyka państw, która trwa dłuższy czas, i z którą łączy się przekonanie (świadomość prawna), że ma charakter wiążący jej uczestników, zaś odejście od dotychczasowej praktyki nie będzie wyrazem innej praktyki, a naruszeniem prawa. W zakresie praw człowieka zwyczaj ma większe znaczenie na poziomie regionalnym niż powszechnym, co wiąże się ze zbliżoną kulturą prawną, stylem myślenia i działania. Do powszechnego prawa zwyczajowego zalicza się zasadę poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, a także zakazy: ludobójstwa, niewolnictwa, dyskryminacji rasowej, tortur i niehumanitarnego traktowania, arbitralnego pozbawiania życia, porywania przeciwników politycznych, więzienia bez wyroku sądowego;

3)    Zasady ogólne prawa, są to zasady wspólne dla określonych gałęzi prawa, co najmniej dla dwóch porządków prawnych państw świata (np. dla prawa cywilnego, karnego). Najczęściej zalicza się do nich zasady o charakterze proceduralnym, m.in.: zasada uznania praw nabytych w dobrej wierze; zakaz nadużywania prawa; zakaz wszczynania postępowania w sprawach, w których już zapadł prawomocny wyrok; zasada skuteczności; zasady materialne, np. naprawienia szkody, poszanowanie prawa własności cudzoziemców;

4)    Uchwały organizacji lub konferencji międzynarodowych - tzw. miękkie prawo (soft law)¹⁶ - mogą się przyczyniać do tworzenia, zmiany lub precyzowania prawa międzynarodowego, mogą też mieć faktyczną moc obowiązującą z racji dobrowolnego przestrzegania przez państwa;

5)    Orzecznictwo międzynarodowe (wyroki, decyzje) - są wydawane prze stałe i doraźne sądy międzynarodowe - powszechne i regionalne, ogólne i wyspecja-

¹⁶ Por. R. Bierzanek, „Miękkie"prawo międzynarodowe, „Sprawy Międzynarodowe” 1987, nr 1, s. 91-106; K. Skubiszewski. Rola niewiążących uchwał normatywnych w prawotwórstwie międzynarodowym, „Państwo i Prawo” 1986, nr 1, s. 34-58.