img060 (14)

związków, jednakże wskutek braku powinowactwa do protonu nie hamują jego wędrówki między substancją rozpuszczoną a płynem miareczkującym, co pozwala na wykazanie nawet bardzo słabych właściwości kwasowych lub zasadowych substancji. Wadą tych rozpuszczalników jest stosunkowo słaba rozpuszczalność w nich wielu związków organicznych.

Do rozpuszczalników aprotolitycznych zalicza się większość nasyconych i aromatycznych węglowodorów oraz niektóre ich chlorowcopochodne. Przykładami tego typu rozpuszczalników mogą być: n-heksan, n-heptan, cykloheksan, chloroform, czterochlorek węgla, benzen, chlorobenzen itp. Wśród wymienionych najczęściej stosowanym rozpuszczalnikiem jest benzen. Znacznie rzadziej stosowane są toluen i ksylen.

Z chlorowanych aromatycznych węglowodorów najbardziej odpowiednim rozpuszczalnikiem jest chlorobenzen. Jego zdolność rozpuszczania związków jest większa niż benzenu, chociaż dużo mniejsza niż kwasu octowego. Jest to związane częściowo z jego momentem dipolowym, który występuje dzięki przeciwstawnemu efektowi mezomerycznemu pierścienia w stosunku do efektu indukcyjnego (—I) atomu chloru [37].

e

Rozpuszczalniki amfiprotolityczne

Biorą udział w reakcji uczestnicząc w wędrówce protonów. W zależności od powinowactwa do protonu podzielono je na dwie podgrupy: protonogenne i protonofilowe.

Rozpuszczalniki protonogenne (zwane też kwaśnymi). Wykazują małe powinowactwo do protonu, np. bezwodne kwasy: octowy, mrówkowy, propionowy, siarkowy, ciekły fluorowodór itp.

Im mniejsze jest powinowactwo rozpuszczalnika do protonu tym łatwiej oddaje on proton substancjom w nim rozpuszczonym, zwiększając ich charakter zasadowy, a zmniejszając kwasowy. W kwasie octowym aminy alifatyczne stają się więc zasadami mocnymi, natomiast chlorowodór jest kwasem słabszym niż w wodzie.

Kwas octowy 100% znalazł najszersze zastosowanie. Jest on bardzo dobrym rozpuszczalnikiem dla wielu związków organicznych i nieorganicznych; reaguje z zasadami w następujący sposób:

•3-    K    <    L,

R—NH₂ + CH₃C00H    R—NH₃® + CH₃COO©

Tak więc moc słabych zasad rozpuszczonych w kwasie octowym zostaje nie ¹ tylko zwiększona w wyniku powstania mocniejszej zasady, jaką jest jon CH₃COO~, ale także zniwelowana różnica mocy przez powstanie we wszystkich przypadkach

296