IMG77 (3)

52

pełniający służy do polepszenia pożądanych cech preparatu, jak przyczepność, nic/rmu. ność. trwałość. Niektóre insektycydy organiczne i pochodne kwasu karbaminowego ma właściwości wnikania do tkanek roślin i rozchodzenia się w płaszczyźnie pionowej i p>/„, mej drzewa. Sq to insektycydy systemiezne. Niektóre mogą także w nikać do tkanek roślin nych. ale się w nich nic rozprzestrzeniają. Są to insektycydy wgłębne.

Insektycydy mogą oddziaływać toksycznie na organizm owadów przez przewód p_t karmowy (insektycydy żołądkowe), układ nerwowy (insektycydy kontaktowe), układ tchawicowy (insektycydy oddechowe). Wiele insektycydów wykazuje działania komhin, wanc, porażając różne układy.

Pod względem właściwości fizycznych t sposobu stosowania insektycydy dzieli sięnj stałe (proszki, pyły. pasty), płynne (zawiesiny, emulsje, roztwory) i gazowe. W związk-z różnymi fizycznymi postaciami insektycydów oraz różnymi postaciami ich stosowani] wyróżnia się następujące techniki zabiegów chemicznych: opryskiwanie, natryskiwanie, zraszanie, zamgławianie, opylanie, podsypywanie i gazowanie.

Do opryskiwania używa się opryskiwaczy ciśnieniowych o napędzie ręcznym - plecakowych. Pozwalają one na uzyskiwanie przy oprysku kropel średnicy 150-300 mikronów.

Natryskiwanie polega na naniesieniu za pomocą opryskiwacza ze specjalną lancą insektycydu płynnego na określoną część powierzchni drzewa: zwykle jest to pierścień toksyczny na drzewach stojących.

Zraszanie uzyskuje się przez silniejsze rozdrobnienie cieczy, gdy jej krople mają 50-150 mikronów, eo osiąga się przez wysokie ciśnienie w zraszaczu (ok. 50 atm.) i rozbicie cieczy silnym strumieniem powietrza. Zraszacze (atomizatory) mają napęd motorowy, mogą być plecakowe, naziemne z uciągiem. albo mogą być instalowane na samolotach lub helikopterach. Mają one szerokie zastosowanie przy zwalczaniu szkodliwych owadów leśnych (rys. 5.1).

Zamgławianie polega na silnym rozbiciu kropli cieczy, co uzyskuje się nic tylko dzięki równie wysokiemu ciśnieniu (jak przy zraszaniu), ale dzięki specjalnym nośnikom, którymi są bardzo lotne organiczne rozpuszczalniki, tzw. aerozole. Wyróżnia się aerozole

Rysunek 5.1

Zraszanie ptantacji wikbny koszykarskiej przy użyciu zraszacza piecakowatego (fot Z. i B Schnaider)

zimne (dyspersyjne), umożliwiające uzyskiwanie kropli o średnicy 16-50 mikronów, oraz aerozole gorące (kondensacyjne), które - podgrzane w strumieniu gazów spalinowych lub gorącego powietrza - po zetknięciu / powietrzem zimnym występują w postaci mgły o średnicy kropel poniżej 16 mikronów. Podobnym działaniem charakteryzowały się aerozole freonowe oparte na freonie, cieczy wrzącej w niskiej temperaturze, które obecnie zostały zaniechane z uwagi na niebcpiccznc oddziaływanie freonu na atmosferę ziemską. Do zamgławiania używa się wytwornic pulsacyjnych (zumgławiaczy - super-

Wstęp do pozabiologicznych metod ochrony 53

atomizalorów). Są to małe ręczne aparaty z. silnikiem pracującym na zasadzie silnika odrzutowego.

Opylanie może hyc dokonywane za pomocą opylaczy. które wytwarzają za pomocą miecha (opylaczc ręczne) lub dmuchawy (opylanie motorowe) silny i równomierny strumień powietrza, dobrze rozpylający proszek. Do opylania dużych powierzchni służą opylaczc samolotowe. Urządzenia do opylania zarówno naziemnego, jak i instalowane na samolotach ustępują powszechnie stosowanym obecnie udoskonalonym atomizerom.

Niekiedy insektycydy muszą być wprowadzone do gleby przeciwko szkodnikom systemów korzeniowych. Insektycydy pylistc lub granulaty wprowadza się przez, zmieszanie ich z glebą i podsypanic wokół zagrożonych siewek lub sadzonek, insektycydy płynne przez podlewanie lub przez, wstrzykiwanie do gleby za pomocą tz.w. inicktorów. Gdy zabieg ten jest wykonywany na powierzchni przeznaczonej na szkółkę lub uprawę leśną, to celem wprowadzenia insektycydu do gleby opylać należy całą powierzchnię gleby, a następnie hronować lub opylać tylko miejsca sadzenia drzew - jamki i bruzdy. Do opylania bruzd mogą służyć specjalne urządzenia, tzw. gleboopyiacze

Insektycydy ze względu na ich pow stanie dzieli się na naturalne i syntetyczne. Insektycydami naturalnymi są przeważnie alkaloidy roślinne o działaniu żołądkowym. Należy tu nikotyna, rolenon, anabazyna. pyretreum. Mimo względnej bezpieczności dla środowiska leśnego insektycydy naturalne nic są stosowane w ochronie lasu. gdyż charaktery zują się zbyt krótkim okresem toksyczności, co ogranicza ich skuteczność.

Insektycydy syntetyczne dzielą się na nieorganiczne (obecnie nie stosowane, np. arse-niany) i organiczne.

Po drugiej wojnie światowej największe zastosowanie w ochronie lasu przed owadami miały chlorowane węglowodory, do których należały preparaty oparte na DDT (dwuchlorodwufenylotrójchloroctan). HCH (heksachlorocykloheksam. w tym na lindanie zawierającym 99.85 czynnego toksycznie izomeru gamma HCH. Do omawianej grupy insektycydów należy też mctoksychlor (DMDT). Handlowymi preparatami chlorowanych węglowodorów używanymi w polskim leśnictwie były: Mgławik do zwalczania foliofa-gów. Lasochron i Komikol do zabezpieczania surowca drzewnego. Tnto\ do ochrony upraw i miodników oraz Pędraczak i Owadziak stosowane do dezynsekcji gleby.

Od roku 1973 insektycydy te zostały zaniechane lub stopniowo wycofywane z uwagi na kumulowanie się chlorowanych węglowodorów w łańcuchach troficznych biocenoz Icn-nych oraz w organizmach ludzkich. Na miejsce chlorowanych węglowodorów wprowadzono insektycydy fosforoorganiczne, a od 1980 r. coraz szersze zastosowanie znajdują 'ynte-tyczne pyretroidy oraz karbaminiany i preparaty acylomocznikowc.

Insektycydy fosforoorganiczne są pochodnymi kwasu fosforowego, liolo- nono i dwutiofosforowego. Mają działanie żołądkowe, a także oddechowe i kontaktowe W sio dowisku leśnym ulegają szybkiemu rozkładowi i nie wchodzą w swej pierwotno toks\. nej postaci do obiegu. Są jednak toksyczne dla ptaków. W y kazują działanie wgłębne systcmicznc. Wnikając do tkanek roślinnych mogą tworzyć metabolity szkodliwe dla owa dów atakujących roślinę. Należą tu m.in. Basudin. Diazinon. Dursban, Dytonatc uzsw do zwalczania owadów glebowych w szkółkach i uprawach leśnych: Poschlor płymn .! zwalczania zwójek sosnowych, skośnika luzinka i igłówki sosnowej; Lcbaycid do zw ak i nia szkodników topoli; Metation oraz Owudofos do zwalczania szkodników ssą, w ¹ -niaka i innych ryjkowców, szkodników liściożcmych oraz do zabezpieczania mm i. i

U