IMGD73

118 Piotr Skeris

tego jestem usprawiedliwiony”. To rozumienie, jak widzimy, pokrywa się z Kelle-yowskim wyróżnieniem grupy odniesienia normatywnego. Kolejna funkcja, jaką mog^ pełnie' grupy odniesienia porównawczego zasadza się na wytwarzaniu modelu roli, w sensie ukazywania pewnych umiejętności i sprawności technicznych, niezbędnych dla pełnienia danej roli. Kcmpcr wyróżnia jeszcze czwartą funkcję grupy porównawczej, polegającą na dostarczaniu jednostce pewnych bodźców do zachowań komplementarnych względem jej własnych. Jednostka dostosowuje wówczas swoje zachowania do zachowań innych członków wybranej grupy, tak aby uzyskać pewien końcowy efekt. Łańcuch tych zachowań może być wówczas charakteryzowany w kategoriach współ-pracy czy też współzawodnictwa. Kcmper nazywa takie grupy grupami akomoda-cyjnymi (accomodaior group). Funkcja ta pokrywa się właściwie z wyróżnionymi wcześniej przez Turnera" funkcjami grup interakcyjnych.

Również w obrębie grup odniesienia normatywnego, tak jak pierwotnie określił ie Kełley. można wyróżnić ich rodzaje w zależności od tego. czy dane wartości i normy są zinternalizowane przez jednostkę i czy grupy te są zainteresowane działaniami jednostki". Tak więc w obrębie grup normatywnych można wyróżnić grupy, których wartości i normy jednostka zintemalizowała, nazywając je za Turnerem grapami identyfikacji. Wówczas grupy odniesienia normatywnego w węższym sensie oznaczałyby grupy, z którymi jednostka sama wprawdzie się nie identyfikuje, ale które są wyznaczane przez jej grupę identyfikacji jako zasadne źródła norm, jak w przypadku wskazywania przez rodzica „odpowiedniego” grona rówieśników dla swoich dzieci. Te wyróżnione przez Caina grupy normatywne w węższym sensie znowu są bliskim odpowiednikiem wcześniej wspomnianych grup wartościowanych Ivaluation groups). Wśród grup pełniących funkcje normatywne w szerokim sensie pozostają jeszcze grupy, z którymi jednostka może się nie identyfikować, które też mogą jednostki nawet nie dostrzegać, lecz których uwagę jednostka chciałaby zwrócić na siebie. Są to grupy audytoryjne, obserwatorów (audience groups), które oddziałują na jednostkę za pośrednictwem wyobrażeń, jakie o nich dana osoba posiada. przypisuje ona im bowiem pewne wartości i normy (bardziej lub mniej zasadne) i dostosowuje do nich swoje zachowanie. Kemper¹⁵ mówi, że istnienie takich grup jest ważne dla osiągnięć jednostki, gdyż dostarczają one bodźców do podejmowania wysiłków, które w samym modelu danej roli nie są zawarte. Wyróżniają się one od innych grup normatywnych tym, że same nie nakłaniają do konformizmu. gdyż mogą jednostki nawet nie dostrzegać i w zakresie sankcji operują jedynie nagrodami za osiągnięcie.

Kryterium modalności. Mówiliśmy jeszcze o grupach odniesienia pozytywnego i negatywnego¹*, stwierdza się bowiem ich wpływ normatywny zarówno w dążeniu do akceptacji reprezentowanych przez nie wartości, jak i w przypadku ich odrzucenia¹⁷- Często bowiem czyjaś przynależność grupowa (jeśli wiąże się z obniżeniem samooceny) może wskazywać raczej, jak nie należy zachowywać się, niż jakie wzory akceptować. Tak np. ktoś po przebyciu choroby psychicznej może unikać zachowania ekstrawaganckiego, akceptowanego jeszcze u innych osób, by nie wywoływać

ujemnych dla siebie skojarzeń w otoczeniu"). Rom: wska/ujc na podobać kiedy mówi o ..stosunkach odniesienia" (referenee reUuitmśhjpfc kito MMM I według stopnia akceptacji norm. gdzie niska akceptacja może przechodzie » id odrzucenie, jak w przypadku Murzynów wyzbywających tię pewnych: celem uniknięcia identyfikowania siebie z własną grupą ańktRęfĄ

PRZYPISY

' R. K. Mcrton. Ptillems of Influenec: Ltx.il mul Counnpi Jurni fnltm muli |r| A. uml Scalał Strtuture. Glcncoc 1957. s. 387-420.

^: K. Kat/. P. Lazarsfeld. Perumtil Inlluemr. New York 1955

' Turner, jw.: T. Shihtilani. Referenee groups mul social cimiml. |» | \ U ctl Naw felmvhir mul Social Proeesses. Ali Interaetionisl Appmath. Binii n 1%’. v 12*-147

‘ Kosen. The referent e group approach tu thr par, mul hu mr in ntiimde and ktmkr ..Social Korees". 1955. Vol. .34.

' N. Kapłan. Referenee groups and inlerrst gnnip thenries nf i»nng. |» | Hyaaa4Sm>M|H ReodingS in Referenee Cmup Theon s. 461-472: J. jaciwn. Referentr tnmp pnttmn 1$ nrgankatinn. Jsociomctry". 1959. Vol. 22. No 4. v 307-327.

’ VI. Shcrif. Referenee Groups. Esplorutum iiun Conformits and Iktuińm uf/UdrnMttfH York 1964.

’ R. K. Mcrton. Cnnlinuities in the llienry nf referenee gruupt mul w« uil u nu nor. lir)aA,JWifl T7ieury. s. 281-386.

* M. H. Kulin. The Referenee group reetmsiileretl Por. N. K. Dcn/m. The iitnifi.aa mdm etaadjft piipilltilinn. ..Sociological Quartcrly". 1966. Vnl. 7. s. 298-310

" S. N. Eiscnsladl. Sliidies in referenee group hehuu.ir Jluman KełauaT. 1954. M X >. 191-213.

Kuhn. The referenee group reeonsidered. s. 179.

" Biscnsladl. Snulies in referenee groups. s. 194.

Kcnipcr, j.w.. s. 299.

'' R. H. Turner. Rnle-Taking. Role Sltind/wini. and referenee group bekniar. .TkcAMMMl nal of Sociology". 1956. Vol. 61. No 4. s. 316-328.

“ M. E. Cain. Sonie suggesied developmems for mle and rrjemue group auałtsu. _TW Md Journal ni'Sociology". 1968. Vol. 19. No 2. s. 191-205.

Kcmpcr. j.w.. s. 34.

"■ Ncweomh. Attitude Dnelopnienl: Mcrton. Cimliruiiiies in the Theus tf Reftmee

" C.C. Clcland. W. K Patton. S. Scils. The use nfinsuli as an indet of negatne rrfrttmeORiĘt .American Journal of Mcnlal Deficicncy". I%7. Vnl. 72. No I. ł 30-33.

" A. M. Rosc. Referenee Groups ofRurul High Sehonl Youlh. |»:1 R. R. BcH fol). Tirtofifl nfEdueatitm. Homewood 1962. s. II.