IMGI98 (4)

żą od relacji człowjek-świat, a na treść tego systemu składa się społecsiie wytworzona reprezentacja porządku społecznego, jaki człowieka otacza, oraz programy oddziaływań nań. Trzeba pamiętać, że osobowość jest podmiotem, ie wytwarza swoistą strukturę „ja” i od miejsca tej struktury w całym systemie zależy rozwój motywów, iktóre skierowane są na rozwój i obroną osobowości.

Dzięki raportowi o stanie oświaty, a także licznym badaniom nad <procesami selekcji w szkołach różnego typu i badaniom nad rozmieszczeniem sieci szkolnej mamy już wiele materiału charakteryzującego całość systemu oświatowego, jego osiągnięć i wad. Brak jest natomiast prac monograficznych, wszechstronnie charakteryzujących strukturę i funkcjonowanie jednej instytucji w środowisku oraz efektów jej wychowania w postaci pełnej charakterystyki absolwentów. Na ta-ikim przykładzie wartość koncepcji wielowymiarowości celów i wyników wychowania mogłaby być wyraźniej przedstawiona. Okazałoby się wówczas, jak istotna jest tu taka analiza środowiska, która pozwala poznać procesy socjalizacji, a zwłaszcza wiedzę potoczną o świecie i o sobie oraz dominujący system wartości w rodzinach. Jak w danym środowisku ludzie pracują i jak swoją pracę oceniają, jaką opinię mają zakłady pracy, czy istnieją placówki kulturalne i w jaki sposób funkcjonują, co jest najchętniej oglądane w telewizji, czy ludzie mają dostęp do kina, książki, jak przebiega tycie w różnych rodzinach — oto jest tło, na którym trzeba rozpatrywać instytucję wychowawczą, jej warunki materialne, programy, skład nauczycieli. Na specjalną uwagę zasługują problemy, które porusza teoria zarządzania i organizacji pracy.

Mogłoby się okazać wówczas, te braki takiej instytucji jak szkoła wynikają w dużej mierze z jej nie-

dofinansowania, a także często x powodu nieudolnego kierownictwa, które bardziej dba o wykonanie planu na papierze, aniżeli o rzeczywiste wychowanie dzieci. W takich warunkach nie może się rozwijać inicjatywa nauczyciela, której wymaga współpraca ze środowiskiem, dobór zadań, zwalczających wpływy negatywnej socjalizacji. Szkoły otrzymują zbyt szczegółowe instrukcje, realizują wiele akcja centralnie organizowanych, tak że nie zostaje czasu na specyficzna lokalne problemy. Szkoła w ten sposób odrywa się od życ.a, łatwo ulega biurokratyzacji. Organizacjom zbiurokratyzowanym zarzuca się, że zmieniają hierarchie celów i cele cząstkowe, będące właściwie środkami do ciągnięcia celów głównych, wskutek czego stają się sam<»dzielne, a wówczas organizacja zaczyna pracować sama dla siebie, nie licząc się z celami, dla których została powołana. W takich warunkach zaniedbywane zostają prace dla środowiska, zwierzchnicy niechętnie reagują na twórcze inicjatywy pracowników i regulują sprzeczności wewnętrzne za pomocą ustalenia celów jeszcze bardziej szczegółowych a coraz dokładniejszej kontroli pracowników.

* Takich wypaczeń nie uniknęły również szkoły. Władze oświatowe wydają wiele zarządzeń szczegółowych, nie mają bowiem czasu, ażeby poszukiwać nowych pomysłów „na dole” w podległych placówkach oraz wyczekiwać i zachęcać pracowników szkoły do wprowadzania pożądanych innowacjo. Nauczanie, które jest częścią wychowania, zbyt się od niego oderwało, a prowadzenie lekcji wypełnia cały etat nauczyciela. Nauczyciel nie ma takich godzin do swojej dyspozycji, które pozwalałyby przełamać bariery systemu klasowo-lekcyjnego, toteż wychowanie w szkole ma charakter akcyjny, który wymaga dodatkowego obciążenia nauczyciela.

m