IMGh54

Bolesław Nietnierko

ROZDZIAŁ II. WYNIKI KSZTAŁCENI

W rozdziale tym zajmiemy się zdobywaniem informacji o wykonywa planów pedagogicznych. Umiejętność taka jest niezbędnym dopełnieni umiejętności planowania zajęć dydaktycznych. Przy jej braku zdarza < nauczycielowi zboczyć z drogi, wykonać jakieś działania w próżni i zadowolić s

pozorami osiągnięć uczniów.

Przy zaniedbaniu porządnego sprawdzania wyników kształcenia w całyn systemie oświatowym złudzenia ogarniają szerokie kręgi społeczne i utrwalają s/fl na wiele lat. Brak należytej informacji zwrotnej stanowi zarówno dl a pojedynczego nauczyciela, jak i systemu oświatowego, najpoważniejsze zagrożenie rozwoju. Podstawowe przygotowanie do jej uzyskiwania musi więc kandydat na nauczyciela wynieść z uczelni pedagogicznej. Jest ono, obok przygotowania do I formułowania celów kształcenia, najważniejszym składnikiem wykształcenia■ pedagogicznego nauczyciela.

Po przestudiowaniu rozdziału student powinien umieć:

a)    projektować sprawdzanie osiągnięć poznawczych według celów nauj czania i dostępnych warunków sprawdzania,

b)    oceniać jakość sprawdzania — iw miarę potrzeby -— podnosić ją,

c)    interpretować wyniki sprawdzania,

d)    sprawdzać i oceniać osiągnięcia motywacyjne.

Nowe pojęcia odgrywające główną rolę w tym rozdziale są następujące:

treść planowana treść poznawana treść opanowana pomiar sprawdzający sprawdzian osiągnięć zadanie sprawdzające

rzetelność sprawdzania trafność sprawdzania obiektywizm sprawdzania wskaźnik bezpośredni wskaźnik pośredni skuteczność kształcenia.

1. SYTUACJE SPRAWDZANIA

W rozdziale I zajmowaliśmy się treścią planowaną kształcenia, czyli ogółem czynności przewidzianych do opanowania przez uczniów. W procesie dydaktycznym treść ta istotnie się zmienia. Analizy programowe i planowanie zajęć tworzą zaledwie pierwsze stadium treści kształcenia.

Drugim stadium treści kształcenia w procesie dydaktycznym jest treść poznawana, czyli ogół czynności, które uczniowie mają okazję opanować. Inaczej mówiąc: treść ta staje się składnikiem sytuacji dydaktycznej, ocenionej jako odpowiednia do opanowania tej treści. Poszczególni uczniowie mogą wszakże tej okazji nie wykorzystać z racji słabego przygotowania wstępnego, braku motywacji lub — rzadziej — dlatego, że opanowali daną treść już wcześniej. Tak więc pojęcie treści poznawanej odnosi się do grupy uczniów (oddziału szkolnego) i nie zawiera gwarancji rzeczywistego przyrostu osiągnięć pojedynczego ucznia.

Treść opanowana stanowi trzecie stadium treści kształcenia w procesie dydaktycznym. Obejmuje ona te czynności, które uczniowie — każdy z osobna i samodzielnie — potrafią wykonać. Stadium opanowania wybranego zakresu treści kształcenia na danym poziomie wymagań jest mocno zindywidualizowane, zwłaszcza gdy uczniowie mają możliwości wybiegania naprzód w uczeniu się. Jedni opanowują treść kształcenia ze znacznym wyprzedzeniem, inni — w miarę przebiegu procesu dydaktycznego, jeszcze inni — dopiero po dodatkowych zajęciach lub nigdy jej, niestety, nie opanowują jak należy.

Sprawdzanie, czy dany zakres treści kształcenia jest przez uczniów opanowany, wiąże się bezpośrednio z planowaniem tej treści.

Jak pamiętamy, określenie sposobu sprawdzenia wyniku kształcenia upewnia nas, że cel kształcenia ma charakter operacyjny, a „egzamin pomyślany” jest jedną z technik pomocniczych operacjonalizacji celów. Im szybciej zaczniemy sprawdzać wyniki, choćby częściowe, naprawdę, tym większą mamy szansę skorygowania operacjonalizacji nietrafnej lub nie dość precyzyjnej.

Sprzężenie sprawdzania wyników z planowaniem zapewnia nam elastyczność planowania pracy pedagogicznej. Zajęcia dydaktyczne powinny przebiegać w określony sposób nie tylko dlatego, że tak zostały zaplanowane, lecz także dlatego, że ten sposób na bieżąco się potwierdza. Stały dopływ informacji

0    osiągnięciach uczniów jest podstawą elastycznego kształtowania przebiegu zajęć dydaktycznych i dlatego bywa nazywany sprawdzaniem kształtującym, w odróżnieniu od sprawdzania sumującego, końcowego, które na przebieg zajęć już nie wpływa.

Głównym argumentem na korzyść bezpośredniego wiązania sprawdzania osiągnięć uczniów z planowaniem pracy pedagogicznej jest potrzeba regulowania własnej aktywności uczniów. Uczeń jest pobudzony do działania, gdy rozumie

1    aprobuje jego cel, a nadto ma poczucie skuteczności tego działania, a więc zbliżania się do celu.

Porównajmy treść opanowaną przez uczniów z treścią planowaną, odkładając zajmowanie się treścią poznawaną na później. Stwarza to układ

43