kral

w Baltimore (USA) — 1,5 g, w Stalino (ZSRR) — 1,0 g/m². Obliczono z ilości spalanego węgla, że na obszar GOP opada codziennie ok. 3000 t pyłu.

Poza kominami przemysłowymi są jeszcze inne źródła zanieczyszczeń powietrza, jak paleniska w domach mieszkalnych, a także wszelkiego rodzaju i typu pojazdy mechaniczne. Można przyjąć, że rocznie kominami różnego przeznaczenia i rurami wydechowymi silników spalinowych ulatuje u nas w powietrze i zatruwa je — co najmniej 5 milionów ton pyłów i około milion ton tlenków siarki.

Skutki takiego stanu rzeczy mają wpływ nie tylko na warunki zdrowotne, ale wkraczają również w różne inne dziedziny. I tak np. grunty orne i ogrody w okolicy elektrowni chorzowskiej stały się zupełnie bezużyteczne wskutek ich ciągłego zapylania. Lasy w województwie katowickim nie rosną należycie, a szacunkowe roczne straty z powodu mniejszego przyrostu masy drzewnej wynoszą ok. 30 min. złotych. Ilość gromadzącego się na podwórzach pyłu jest tak duża, że co 2—3 miesiące trzeba go wywozić na kilku furmankach. Dachy domów, na skutek ciężaru opadających popiołów, ulegają częstym uszkodzeniom, a powstające na dachach domów bryły czarnych pyłów zagrażają bezpieczeństwu przechodniów.

Na obszarze GOP zarejestrowane jest ponad 1000 kominów przemysłowych, a urządzenia odpylające ma jedynie ok. 3% kominów. I dlatego skutki są tak niepokojąco groźne.

Oprócz szkodliwego wpływu lotnych spalin na uprawę i hodowlę, co powoduje zubożenie flory i fauny, również i w innych dziedzinach występują ujemne i niebezpieczne skutki zadymiania, jak np. korozja i niszczenie niektórych materiałów, zwiększenie ilości dni mglistych na terenach przemysłowych, zmniejszenie nasłonecznienia i nasilenia promieni ultrafioletowych, niekorzystne zmiany jonizacji powietrza, zmniejszenie widoczności, a najważniejsze — to względy zdrowotne, wynikające z zawartości szkodliwych dla organizmu ludzkiego składników w spalinach, głównie H₂S0₄, S0₂, CO i NH₃.

Najpoważniejszym przykładem (i sygnałem ostrzegawczym) masowych zachorowań spowodowanych zapylaniem atmosfery, była tragedia londyńska w 1952 r., gdy od 5 do 9 grudnia utrzymywała się tam gęsta mgła, zanieczyszczona ciałami stałymi, cieczą i gazami wydzielającymi się z palenisk. Wynikiem tego były liczne wypadki zapalenia płuc i nieżytu oskrzeli, które spowodowały śmierć ok. 4000 osób, nie licząc znacznie większej liczby poważnych zachorowań.

Ze względu na skutki przykład ten jest wyjątkowy, ale bynajmniej nic odosobniony. W 1950 r. pod Leodium w Belgii 70 osób zmarło z tych samych przyczyn, zaś w październiku 1948 r. w Donora (USA) w czasie mgły 4-dniowcj zmarło 20 osób, a połowa mieszkańców ’ tego przemysłowego miasteczka zachorowała.

Przeprowadzone badania wykazały, że w gęstej mgle zawieszone są cząstki sadzy, które absorbują kwas siarkowy, dwutlenek siarki, tlenek węgla i inne związki chemiczne, a główną przyczyną zachorowań jest zaatakowanie dróg oddechowych przez kwas siarkowy.

Jakkolwiek w GOP, ze względu na korzystniejsze warunki atmosferyczne, nie zanotowano tak gwałtownych zachorowań, to i tu niewątpliwie zanieczyszczenie powietrza ma istotny w'pływ na liczbę zachorowań wśród ludności i na zwiększoną śmiertelność.

Poza tym stwierdzone i domniemane skutki zapylenia atmosfery powodują choroby podrażnienia oczu, zwiększają zachorowalność na raka, a pogorszone znacznie warunki klimatyczne mają wpływ bezpośredni i pośredni na zdrowie człowieka, jak np. zwiększona nerwowość, większa zapadalność na gruźlicę, próchnica zębów i in.

Definitywnie jeszcze nie ustalono, które składniki pyłu są najgroźniejsze dla organizmu- ludzkiego. Stwierdzono jedynie, że cząstki bardzo drobne, tj. o 0 0,3 4- 1 mikrona (u), działają najbardziej szkodliwie na ustrój ludzki, aczkolwiek nie można pominąć również szkodliwego wpływu cząstek wielkości l-t-10 p.

Wielkość cząstek stałych zawartych w dymach waha się od 0,001 — 1000 p¹. Są to tzw. pyły dymnicowe, których cząstki większe od 50 p po pewnym czasie opadają, mniejsze cząstki, tj. od kilku do kilkudziesięciu p — unoszą się bardzo długo, zaś cząstki najmniejsze, a więc poniżej kilku p, stanowią niekiedy stale, nieopadające zanieczyszczenia powietrza, co zwiększa ich szkodliwość.

Ogólna ilość cząstek tych małych pyłków (mniejszych od 50 p) wynosi od 50 w 1 cm³ powietrza wiejskiego, określanego jako bardzo czyste powietrze, do 500 000 w 1 cm³ w okręgach przemysłowych miast.

Według Sihermana ilość pyłu (stężenie) w-ynosi: w powietrzu wiejskim lub podmiejskim    0,4-^-0,8 mg/m³

„    „    dużych miast    0,9 4-1,8    „

„    „    okręgów przemysłowych    l,8-b3,5    ,,

Ilość opadających części stałych określa się w tonach na kilometr kwadratowy terenu w ciągu 1 roku. Jako wielkość dopuszczalną przyjmuje się 100 t/km² na rok, tymczasem np. średni roczny opad zanieczyszczeń powietrza w GOP jest co najmniej 4-5-5-krotnie większy; GOP stanowi jedną z bardziej zadymionych okolic w świecie.

Istnieją 2 sposoby przybliżonego określenia drogi (toru) przebiegu spalin w’ atmosferze oraz strefy opadania części stałych z dymu kominowego na otaczający teren:

a)    rachunkowy, oparty na przybliżonych wzorach, ujmujących dane technologiczne komina, jak otwór wylotu komina, jego wysokość i prędkość wypływu gazów oraz dane meteorologiczne, jak prędkość i porywistość wiatru,

b)    graficzny, oparty na wykresach prędkości i odległości opadania

15

1

PN-64/Z-01001 Ochrona powietrza atmosferycznego przed zapyleniem, PYŁY, ZAPYLONY GAZ, URZĄDZENIA ODPYLAJĄCE. Nazwy, określenia i symbole.