leszczynski logos1

Książka dofinansowana przez Komitet Badań Naukowych

Recenzenci: Janina Gajda-Krynicka, Janusz T. Maciuszko

Okładkę projektowała Sabina Zuzga © Copyright by Rafał Marcin Leszczyński, Warszawa 2003

© Ali rights reserved. No part of this book may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means without the prior permission of the publishers, Wydawnictwo Naukowe Semper

© Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk, odtwarzanie lub przetwarzanie fragmentów tej książki w mediach każdego rodzaju wymaga pisemnego zezwolenia Wydawnictwa Naukowego Semper

ISBN 83-89100-36-3

WYDAWNICTWO NAUKOWE Semper

ul. Bednarska 20A, 00—321 Warszawa, tel./fax: [phone] e-mail: [e-mail] http ://www. semper.pl

Wstęp

1. Uzasadnienie podjęcia tematu

Zagadnienie wpływu przedchrześcijańskiej (greckiej i grecko-żydowskiej) koncepcji Logosu na wczesną myśl patrystyczną podjąłem ze względu na to, iż w literaturze filozoficznej w języku polskim nie istnieje praca, która w sposób całościowy omawiałaby tę kwestię. Owszem, w opracowaniach patrołogicznych, historycznych spotyka się wzmianki na ów temat, lecz niejako przy okazji omawiania kwestii teologicznych i historycznych. Nie spotkałem się jednakże z pracą w języku polskim, której głównym celem byłoby rozpatrywanie relacji zachodzących pomiędzy chrześcijańską a niechrześcijańską logosofią, choć przecież dokonania filozofów niechrześcijańskich w tej materii wpłynęły w znacznym stopniu na myśl teologiczną chrześcijaństwa. Można nawet postawić tezę, iż przedchrześcijańska koncepcja Logosu była zasadniczym narzędziem racjonalizacji kerygmatu chrześcijańskiego i metodą poznania zwiastowanego przez Kościół Jezusa Chrystusa. To właśnie dzięki greckiej i hellenistycznej logosofii postać ukrzyżowanego cieśli z Nazaretu zainteresowała starożytnych pogan. W świetle schrystianizowanej greckiej nauki o Logosie, historyczny Jezus ukazał się poganom jako Chrystus kosmiczny, zasada i siła tworząca kosmiczny porządek, znana z pism filozofów greckich i hellenistycznych pod nazwą Logosu. W ten sposób chrześcijaństwo mogło zaprezentować się jako religia uniwersalna, kontynuująca rozważania filozofów przedchrześcijańskich, a zarazem dająca pełną odpowiedź na teinaty filozoficzne, gdyż nauczycielem chrześcijan jest przecież inkarnowany Logos. Nie da się zaprzeczyć, iż teologia chrześcijańska została wzniesiona na fundamencie pojęć i koncepcji wypracowanych w obrębie greckiej logosofii, a co za tym idzie, nie można pojąć jej należycie bez znajomości filozofii przedchrześcijańskiej. Już chociażby to skłania do zainteresowania się wpływem, jaki starożytna nauka o Logosie wywarła na wczesne chrześcijaństwo, i uściślenia wiedzy na ten temat.

Zasadniczym celem mojej pracy jest ukazanie związków, jakie zachodzą pomiędzy poszczególnymi fazami rozwojowymi starożytnej koncepcji Logosu, ustalenie stopnia zależności kolejnych myślicieli zajmujących się logosofią od swoich poprzedników, a także wskazanie na ich oryginalne pomysły wniesione do logosofii. W niniejszej książce pragnę pokazać, w jaki sposób nakładały się na siebie różne tradycje filozoficzne, dając w efekcie właściwy dla danego myśliciela (kierunku filozoficznego) obraz Logosu. Okaże się zatem, iż chrześcijańska koncepcja Logosu jest jedną z faz w rozwoju wyobrażenia zasady porządkującej wszechświat, i że bez osadzenia w owym procesie ewolucyjnym nie może być właściwie odczytana. Ukazanie drogi rozwoju koncepcji Logosu w myśli starożytnej po-

5