mity090

182 Siem

Siem - zob. Si(e)margł.

Si(e)margł, Simargł - bóstwo Słowian wschodnich. Wymieniony w katalogu „bogów Włodzimierzowych" przez Powieść minionych lat pod rokiem 980: książę kazał wznieść w Kijowie posągi (zob.:) Peru-nowi, Chorsowi, Dadźbogowi, Strzybogowi, Si(e)margłowi i Moko-szowi. W późniejszym źródle („Słowo Christolubca"), Si(e)margł uległ rozdwojeniu: niektórzy wierzą w Siema i Rgła. Część uczonych (np. A. Bruckner) uznaje dwoistość tych bóstw. „Jedno z nich, Siem, pomagałoby koło czeladzi i bydła, tworzących razem «familię» gospodarczą. Drugie, Rgieł, krzątałoby się koło zboża" (A. Gieysztor z powołaniem się na V. Pisaniego). Występowanie poza Rusią, np. w Polsce, nazw miejscowych wywodzących się z rdzeni rgiel- i siem- (np. Rgiel-sko, Siemianowo) nie może być wystarczającym argumentem za kultem Si(e)margła, czy Siema i Rgła, poza Rusią. Możliwe są i inne interpretacje, np. taka, że Siem i Rgieł to przeróbki bożków Aszima i Nergala występujących w Starym Testamencie (4. Król. 17,30). Zwrócono też uwagę na występowanie w średniowiecznym kręgu irańskim i na Kaukazie skrzydlatego psiogłowego potwora Senmurwa lub Simorga, który także opiekował się roślinami. „Jego wyobrażenia w postaci półpsa-półptaka cieszyły się dużym powodzeniem na Rusi XII i XIII w. zarówno w importach, jak w miejscowym rzemiośle artystycznym" (A. Gieysztor) - jest to niewątpliwy przykład wpływów irańskich na Ruś. Do folkloru zjawisko to dotarło jako Paskudź (Paskudj, z paskudny „ubogi, szczątkowy", potem „odstręczający"). Gieysztor zwraca uwagę na tezę B. A. Rybakowa, który „wskazał na szerokie użytkowanie tego motywu zoomorficznego jako symbolu apotropaicznego i opiekuńczego; jego zdaniem, wyobrażenie Simarg-ła Paskudzia stosowano tylko w kręgu kultury grodowej i bojarskiej oraz prawie wyłącznie na kosztownych wyrobach srebrnych". Sceptycznie zapatruje się Gieysztor na tezę Rybakowa, jakoby Si(e)margł to, poczynając od XII i XIII w., późniejsza nazwa bóstwa —> Perepłuta.

Siemian - legendarny syn —» Lestka III. Kronikarz wielkopolski (c. 4) wymienił Siemiana na dziesiątym miejscu listy dwudziestu synów Lestka III z nieprawego łoża (zob. Bolesław). Nie podał, jaki kraj przypadł mu w udziale, natomiast Długosz (s. 208) przydzielił Sie-mianowi i -»Jaksie „Serbię".

Siemomysł (Ziemomysł) - legendarny syn -> Lestka III. W Kronice zuielkopolskiej (c. 4) wymieniony na dwunastym miejscu listy dwudziestu synów Lestka III z nieprawego łoża (zob. Bolesław). Kronikarz nie określił kraju nadanego Siemomysłowi, natomiast Długosz (s. 208) twierdzi, że otrzymał on wraz z Przemysłem i -» Siemowitem „Zgo-rzelice, które teraz po niemiecku nazywają Brandenburg".

Siemomysł (Ziemomysł) - ojciec Mieszka I. Według Anonima Galla (I, 3) po śmierci —» Lestka (Lestek IV) syna Siemowita, godność książęcą u Polan osiągnął jego syn Siemomysł, „który pamięć przodków potroił zarówno urodzeniem, jak godnością". Następnie (I, 4) kronikarz opisuje urodzenie syna Siemomysła, Mieszka, który przez pierwszych siedem lat był ślepy. Z okazji ukończenia siódmego roku życia chłopca urządzono zwyczajową ucztę, a ojciec „wśród biesiady skrycie z głębi duszy wzdychał nad ślepotą chłopca, nie tracąc z pamięci (swej) boleści i wstydu". Gdy rozeszła się nieoczekiwana wiadomość, że chłopiec odzyskał wzrok, Siemomysł nie chciał w nią uwierzyć, dopiero matka chłopca (źródło nie podało jej imienia) rozproszyła wątpliwości, ukazując wszystkim obecnym widzącego już Mieszka. Siemomysł dopytywał się u starszych i roztropniejszych, „czy ślepota i przewidzenie chłopca nie oznacza jakiegoś cudownego znaku. Oni zaś tłumaczyli, że ślepota oznaczała, iż Polska przedtem była tak jakby ślepa, lecz odtąd - przepowiadali - ma być przez Mieszka oświeconą i wywyższoną ponad sąsiednie narody". Siemomysł zmarł w podeszłym wieku, pozostawiając panowanie Mieszkowi I. Według Kroniki zuielkopolskiej (c. 9) Mieszko współrządził już za życia ojca. Kronikarz ten próbuje również wyjaśnić znaczenie imienia Mieszko: „Polacy widząc to [ślepotę syna Siemomysła - J. S.], nadto zaniepokojeni, że król Ziemomysł w przeciągu siedmiu lat nie spłodził innego syna, mówili: «Oto znowu zamieszka w królestwie!» Mieszka bowiem, czyli zamęt, nazywa się od rozruchu. Wiedzieli bowiem, że po śmierci —> Chościska, którego pożarły myszy, w państwie polskim powstały liczne rozruchy, toteż lękali się ponownego ich wybuchu i dlatego ślepego syna królewskiego nazwali Mieszkiem". Ziemomysł