Obraz9 (56)

Rozdział VI

Wizja i zdecydowanie

Po złożeniu pracy dyplomowej postanowiłem doktoryzować sił u profesora Fehera i wraz z innym dyplomowanym chemikiem, Rolfen Guillerym, rozpocząłem eksperymenty z silanami. Wychodziłem bowien z założenia, że te niebezpieczne substancje będą łatwiejsze do opanuj wania czterema zręcznymi rękami. Oddano mi do dyspozycji dwa labo ratoria i doskonałą aparaturę próżniową moich poprzedników. Pierw szym związkiem, jaki chcieliśmy wytworzyć, miał być monofenylodisilan Postanowiłem go uzyskać dwiema różnymi metodami, aby wykluczył jakiekolwiek błędy. Synteza się udała. Kiedy pokazaliśmy profesorowi Feherowi dwa identyczne widma nowego związku, zrewanżował się naj tychmiast, przyjmując mnie na stałe do instytutu. Liczyłem, że będzw to najwyżej ćwierć etatu i że oczywiście Rolf dostanie to samo. Tymc/a sem otrzymałem pełny etat z zaszeregowaniem wg tabeli BAT 2 i twan dym przykazaniem Fehera, aby nawet jednej marki nie dzielić z koleguj Etat finansowało Niemieckie Stowarzyszenie Badawcze. Szef zamrozi podobno te pieniądze na lata, aby dać je temu, kto dokona przełomi w chemii silanów.

Tak oto rozpoczęła się historia kariery i upadku Petera Plichty w Ini stytucie Chemii Nieorganicznej Uniwersytetu Kolońskiego.

*

W naszym laboratorium przeżywałem wówczas najszczęśliwsi okres mojego życia. Pewnego ranka obudziłem się w cudownym nfl stroju, pojechałem do instytutu i jakby mnie ktoś prowadził za ręki) pobiegłem wprost do biblioteki. Na miejscu skierowałem się od razu d jednej / pólek i wyciągnąłem rocznik publikacji chemicznych. Otworzy Icm książkę i znalazłem artykuł o przyłączaniu grup fenylowych do atu-mów krzemu dysponujących wolnym atomem wodoru. Reszta fenylów dawała się po prostu wymienić w kondensatach halogenowodorów n resztę halogenową. Nagle uświadomiłem sobie, że wiem, jak to zrobn Musi istnieć możliwość wyprodukowania tetrafenylodisilanu i wymian w tym związku dwu reszt benzenowych na dwa atomy bromu. Wszystki dalsze kroki były już dla mnie jasne.

Użyłem tu celowo fachowych wyrażeń, aby zapoznać czytelniki z językiem używanym przez chemików, przy czym zrozumienie szczi i gółów nie jest konieczne. W trakcie obmyślonego przeze mnie procesu I

łlnl pojawić się produkt pośredni: symetryczny dilcnylodibromodisilan i - ima asymetrycznymi atomami krzemu¹:

I I

H—Si*—Si*-H

(Ulpowiada to stereochemicznie (z tymi dwoma wolnymi ułomami wotlmii) strukturze kwasu winowego, na którym Pasteui, pi/cd ponad mi lały. dokonał jednego z największych odkryć chemicznych

Asymetryczne, bliźniacze atomy krzemu! — oto, co dodało im ki.ohl i przeniosło prosto z łóżka do biblioteki uniwersyteckiej l’i . ■ ,-i|v Ir „asymetryczny atom krzemu” — oznaczony symbolem Si 10 om....... taki atom, który na czterech wolnych ramionach ma czteiy

•    Min. ntomy lub grupy atomów. Związek silanu, posiadający taki atom o oim/nny przez nas dla odróżnienia gwiazdką), występuje zawsze

*    CWU różnych, lustrzanych formach, które nie pokrywają się ze sobą leiłl więc dwa takie steryczne atomy połączą się — jak w przedstawili m im wy/ej wzorze — otrzymamy cztery lustrzane formy owego związku

Imu li i wyjaśnić na przykładzie z życia codziennego:

i zworokątny stół nakryjmy dla czterech osób. Jeśli na pierwszym nu* I ,i u (1) widelec leży z lewej, nóż zaś — z prawej strony, to naprze-twtm l 'I leżą one odwrotnie i są skierowane w przeciwną stronę. To ifMtu iiloiyczy miejsc 2 i 4. Wielu chemików nie zna tego przykładu, przez ■ i 11 tu Im > mi wyobrazić sobie dwa leżące naprzeciw siebie asymetryczne tłumi i ił n ustawione odwrotnie. Ponieważ mam brata bliźniaka, któ-ifigli iiii w i|ipliwie określić można jako moje przeciwieństwo, ten obraz i*łHwwt c" asymetrycznego związku silanu z dwoma lustrzanymi cen

?i dawał im nie tylko — jako chemikowi — zadowolenie estetyczne, hyl ji diun /csnie znakiem, bym zajął się teorią przestrzeni.

I ulu /ni iw pojawiło się uporczywie powracające do mnie przez całą Kwitli uh pytanie; jak właściwie wygląda struktura absolutnej przestrzeni?

Pi u iluiuwllcm Rolfowi osiem etapów, które miały doprowadzić nas u*l piiuliiliiii pi /umysłowego, jakim był fenylochlorosilan, do czystego tjłiiliMłii /umówiliśmy dwa dziesięciolitrowe kanistry surowców i syn ttyftou.uliMity dniem i nocą, również w czasie weekendów i w święla

¹ *.......... on niiii/i Mrukluralnym brukuje reszt fenylowych i bromowych, juku o

MllMMa...... i In mli mir czytelnik powinien tylko, dla zrozumienia tekstu, iit/pu/um

■plonie aiiuiiy ki/cnni Identyczny wzór strukturalny pojawia się póhilc) / niniiiaiiil IftUniir i - ■ i / iu (ila I iieia II oznacza atom wodoru.