obraz4 (34)

kurhanu pogrzebowego, gdzie znajdował się drogocenny skarb, i wałczy kolejno z widmem, dwunastoma berserkami i niedźwiedziem¹. W Sadze

0    Hrolfie Krakim, Bódhvar zabija skrzydlatego potwora i przystępuje do inicjacji swego młodego protegowanego Hottri, dając mu do zjedzenia kawałek serca potwora².

Niestety, nie możemy tu rozwodzić się nad socjologią, mitologią i rytuałami germańskimi Mannerbiinde, tak znakomicie przeanalizowanymi przez Lily Weiser, Otto Hóflera i Georges’a Dumezila³, ani nad innymi indoeuropejskimi „stowarzyszeniami męskimi”, jak na przykład mairya Indoirańczyków, które były przedmiotem ważnych prac Stiga Wikandera

1    Geo Widengrena⁴. Powiedzmy tylko, że zachowanie gromad wojowników indoeuropejskich przejawia pewne cechy zbieżne z Mannerbiinde społeczeństw prymitywnych. U jednych i u drugich członkowie bractwa terroryzują kobiety i nie inicjowanych, wykorzystując „prawo grabieży” - zwyczaj rozpoznawany jeszcze w łagodniejszej formie w ludowych tradycjach Europy i Kaukazu⁵. Grabież, zwłaszcza kradzież zwierząt, upodabnia członków bractwa do drapieżników. W germańskim Wutende Heer lub w podobnych organizacjach rytualnych szczekanie psów (~ wilków) przyczynia się do powstania nieopisanego zgiełku, w którym mieszają się wszelkiego rodzaju dziwne hałasy: dźwięki dzwonków, rogów itp. Hałasy te mają istotną rolę rytualną: przygotowują frenetyczną ekstazę członków Mannerbund^u. Jak widzieliśmy, w kulturach prymitywnych

122

1

   Por. Mary Danielli, Initiation Ceremoniał from Norse Literaturę („Folk-Lore”, LVI, czerwiec 1945, s. 229-245), s. 229-230.

2

   Georges Dumezil, Mythes et dieax des Germains, s. 94 nn., M. Danielli, op. cit., s. 236 nn. Jan de Vries skłonny jest widzieć w micie o śmierci Baldera temat inicjacyjny; por. Der Mythos von Balders Tod („Archiv for Nordisk Filologi”, LXX, 1955, s. 41-60), zwłaszcza s. 57 nn. Berserk nie jest zjawiskiem religijnym właściwym tylko społeczeństwom indoeuropejskim. O Chinach por. Marcel Granet, Dances et legendes de la Cbine ancienne (Paris 1928), s. 261—262.

3

^s Lily Weiser, Altgermaniscbe Junglmgsweihen, passim (ale zob. także Carl Ciemen, Alterklassen bei den Germanen, „Arch. Relig. WIss.” 35, 1938, s. 60-65). Otto Hófler, Kultiscbe Geheimbiinde der Germanen; Georges Dumezil, Mythes et dieax des Germains. Por. także O. Hofler, Der germanische Totenkult and die Sagen vom Wilden Heer („Oberdeutschen Zeitschrift fur Volkskunde”, X, 1936, s. 33 nn.); Alfred Endter, Die Sagę vom Wilden Jdger and von der Wilden Jagd (Diss. Frankfurt 1933). Pewne wnioski Hóflera poddane zostały krytyce; por. H. M. Fłasdieck, Harlekin („Anglia”, LXI, 1937, s. 224-340), s. 293 nn.

4

Stig Wikander, Der arische Mannerbund (Lund 1938), s. 82 nn.; Geo Widengren, Hochgottglaube im alten Iran (Uppsala 1938), s. 311 nn. (s. 336 nn. analogie z afrykańskimi stowarzyszeniami „leopar-dów”). Por. także G. Widengren, Stand and Aufgaben der iranischen Religionsgeschichte, I („Numen”, I, 1955, s. 16-83), s. 65 nn.

5

Straszenie kobiet: Webster, Pńmitive Secret Societies, s. 101 nn., 118 nn. Prawo kradzieży: H. Schurtz, Altersklassen and Mannerbiinde, s. 423 nn. (Afryka); O. Hofler, op. cit., s. 25 nn., 259 (Germanie); G. Widengren, Hochgottglaube, s. 330 (Iran); R. Bleichsteiner, Masken and Festnachtsbrdacbe, s. 18 nn., 70 (Kaukaz).

" O świecie germańskim por. O. Hofler, op. cit., s. 12, 129, 287 nn. Zgiełk i hałasy w rytuałach japońskich Mannerbiinde'. A. Slawik, Kultiscbe Geheimbiinde der Japaner und Germanen, s. 724, 732.