Obraz (1251)

Stopa rezerwy obowiązkowej wpływa na mnożnik kreacji pieniądza. Jeżeli bowiem ze względu na nią, nawet teoretycznie, nie cała część złożonego w banku depozytu może być podstawą udzielenia kredytu, to im wyższa jest stopa rezerwy, tym mniejsze są możliwości kreacyjne banków komercyjnych. Błędem byłoby jednak myślenie, że gdyby nie istniała rezerwa obowiązkowa możliwości kreacji kredytu przez banki komercyjne byłyby nieograniczone, gdyż limitowałyby je takie czynniki, jak choćby preferencje co do utrzymywania gotówki, zwyczaje płatnicze ludności i przedsiębiorstw ltd. Ponieważ jednak stopa rezerwy obowiązkowej ma wpływ na ilość pieniądza w gospodarce, to pośrednio wpływa również na stopy procentowe. Obecnie ta funkcja rezerwy obowiązkowej traci na znaczeniu, gdyż lepszym instrumentem kontroli ilości pieniądza w gospodarce są operacje otwartego rynku¹.

Konieczność odprowadzenia rezerwy obowiązkowej ma na celu również wytworzenie popytu na pieniądz rezerwowy banku centralnego. Podkreślić należy, że nawet jeśli rezerwy obowiązkowej by nie było, to banki komercyjne i tak musiałyby utrzymywać środki na rachunkach w banku centralnym ze względu na potrzeby rozliczeniowe, jednakże popyt ten byłby niestabilny. Dodatkowo, aby system rezerwy obowiązkowej był efektywny, należy skonstruować go w taki sposób, żeby wielkość środków utrzymywana z tego tytułu na rachunku w banku centralnym przekraczała wielkość środków utrzymywanych ze względu na motyw transakcyjny. W innym przypadku wprowadzanie administracyjnego instrumentu polityki pieniężnej, jakim jest rezerwa obowiązkowa, nie miałoby sensu.

Przy odpowiedniej konstrukcji systemu rezerwy obowiązkowej, tzn. gdy jest uśredniona i opóźniona, stabilizuje ona wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym. Funkcja ta jest obecnie jedną z najważniejszych w większości krajów rozwiniętych, jednakże aby dobrze ją zrozumieć, należy poznać ogólną procedurę wywiązywania się z obowiązku utrzymywania rezerwy obowiązkowej oraz poszczególne jej elementy.

W każdym z krajów, w którym funkcjonuje system rezerwy obowiązkowej, procedura utrzymania rezerwy składa się z kolejnych czterech ogólnych etapów, powtarzanych cyklicznie w okresach, których częstotliwość określają przyjęte rozwiązania szczegółowe:

-    określenie podstawy naliczenia rezerwy,

-    naliczenie rezerwy z uwzględnieniem możliwego zróżnicowania obciążeń w zależności od rodzaju podstawy,

-    odprowadzenie rezerwy,

-    utrzymanie rezerwy w formie i wysokości wymaganej przepisami.

21

1

System finansowy w Polsce, red. B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 130.