Orzeszkowa1

ki. ąJ/Ua***°"**'^<-

Sb TAtdlL ? tt*~H *+«■*£-Mćfefbl/ AJ~ 'poiTrbw'^ S/yCd*i*k\*.

"****-    47.Twórczość Elizy Orzeszkowej.

**Kuqd Twórczość Elizy Orzeszkowej możemy podzielić na trzy okresy:

fWWto ^l> 1866 - 1878    [ daty te są umowne! Podaję za M. Żmigrodzką -OLP. inni badacze

przyjmują inne podziały np. Markiewicz - inne daty]

'/Hiob

1879-1890 1890-1910

OKRES PIERWSZY 1866 -1878

•    debiutowała opowiadaniem Obrazek zJat_głpdowvch - Tygodnik Ilustrowany 1866r

•    kolejną publikacją było omówienie książki ^XJ3iłskł£laJffistoria cywilizacji angielskiej -{Gazeta Polska 1866}.Orzeszkowa znalazła tu koncepcję cywilizacji przedstawionej jako wynik nauki i pracy ludzkiej, lekcję determinizmu i empiryzmu w pojmowaniu zjawisk społecznych.

•    1866 Kilka uwag nad powieścią - art. Ten należy do najwcześniejszych manifestów lit. Pozytywizmu, zawiera m.in. program powieści tendencyjnej

•    1870 Kilka słów o kobietach - obszerny wykład poglądów na temat emancypacji kobiet

1873    Listy o literaturze

1874    O postępie

1875    O wpływie nauki na rozwój miłosierdzia

1876    O niedolach dziecięcych

•    lata debiutu cechuje ton wykładu racji ideologicznych i moralnych, przekonanie o słuszności głoszonych haseł - konieczność ofiary dla postępu, ideał heroizmu moralnego, ogromne znaczenie postępu i cywilu

'0WIF₍SCłT^ramig miłosc^ffl klatce) Pan Graba -pierwszy utwór pozytywnie oceniony przez krytykę ; PamiętmK wactawyrWtsoła teoria i smutna praktyka

•    pozytywnym bohaterem jest ..oświecony ziemianin”, negatywnym - postać z salonu

•    Orzeszkowe eksponuje wagę wychowania - „człowiek" XIX wieku” - to człowiek czynu i pracy, o bogatej osobowości, aktywnie reagujący na rzeczywistość. Walczy o nowy typ człowieka. Wzór osobowy kobiety- samodzielna, poznaje świat i ludzi swej epoki, odnajduje swoje miejsce w społeczeństwie.

•    rozsądek gwarancją ładu moralnego - polemika z romantyzmem

•    konieczność zgody uczucia z rozsądkiem i moralnością

•    w świecie powieściowym surowa konsekwencja moralna, sprawiedliwość. Obowiązkiem człowieka aktywne czynienia dobra - wierzy w ład moralny świata, karę i nagrodę

istf

^tefe_c

•    w_ latach 70 zmienia się struktura powieści - schemat romansowy ustępuje kwestiom społecznym: iKT3 Marta; 1874 Eli Makower; 1877 Maria. Występuje tu większy realizm środowiskowy - np. migawki z życia wyrobnic w Marcie, problematyka współczesna Orzeszkowej

•    w ziemiańskich powieściach z połowy lat 70 występuje jeszcze charakterystyczna dla wczesnej twórczości EO tendencja do rysowania optymistycznych perspektyw celowej i pożytecznej działalności człowieka, do ukazywania możliwości związku między interesami jednostki i zbiorowości itp.: Rozstajne drogi; Na dnie sumienia

•    ostatni pozytywny bohater wczesnej twórczości EO to Meir Ezofowicz. Utwór ten zamyka pierwszy okres twórczości Orzeszkowej

OKRES DRUGI 1879 - 1890

Od schyłku lat 70 pisarstwo Orzeszkowej wkroczyło w okres pełnej dojrzałości Załamanie się naiwnego optymizmu i doktrynerstwa wczesnej twórczości, uwrażliwienie na sprzeczność!