Obraz2 (35)

POJĘCIE POSTAWY 51

Przedmiotem postawy mogą być osoby, grupy społeczne, wartości materialne i duchowe, wszelkie przedmioty. Nie istnieją postawy do jakiegoś przedmiotu, o którym dana jednostka nic nie wie. Oczywiście owa wiedza o przedmiocie postawy może być pewnym stereotypem, może być nieprawdziwa, może dotyczyć przedmiotu fikcyjnego, ale nie może być postawy bez komponentu poznawczego. Komponent poznawczy nie obejmuje wyłącznie „wiedzy”; jest ona zabarwiona sądami o danym przedmiocie, gdyż są to poglądy własne lub przejęte od innych o danym przedmiocie i owe wiadomości, wiedza o przedmiocie jest przesiąknięta ocenami. Dlatego też niektórzy autorzy określają ten komponent jako poznawczo-oceniający.

Postawa zawiera komponent emocjonalny (afektywny), czyli względnie trwałe uczucia, upodobania, uprzedzenia negatywne lub pozytywne w stosunku do przedmiotu postawy, oparte na jakichś doświadczeniach jednostki lub doświadczeniach innych. Komponent afektywny, emocjonalny jest ex defmicione „oceniający”, gdyż uczucia są albo negatywne, albo pozytywne i nie zawierają sądów poznawczych o danej rzeczy. Komponent emocjonalny (czy emocjonal-no-oceniający w ujęciu Stefana Nowaka) jest uznawany za dominujący czy decydujący z dwóch powodów: nadaje on kierunek postawie, tzn. określa, czy ma ona charakter postawy negatywnej czy też pozytywnej w stosunku do danego przedmiotu, nadto komponent afektywny musi mieć tzw. walencję, tzn. być uczuciem o określonym zabarwieniu, gdyż postawy - jak pisze Nowak - o tzw. zerowym ładunku emocjonalnym są niemożliwe³².

Postawa zawiera komponent behawioralny. Poglądy bowiem jednostki oraz uczuciowe nastawienia skłaniają jednostkę do określonego reagowania, czyli określonego zachowania się względem danego przedmiotu, wyrażonego w formie werbalnej lub w formie czynnej (działania). One prowadzą do jakiejś aktywności. Istnieją jednak poglądy w literaturze psychologicznej i socjologicznej podtrzymujące twierdzenia, iż komponent behawioralny może nie występować w postawie. Na to Milton Rokeach odpowiada, że komponent afektywny, emocjonalny implikuje jakąś wyrażalność, jakąś ekspresję owych uczuć jednostki, negatywnych lub pozytywnych, w procesie kształtowania postawy i jej aktualizacji. Predyspozycja, która nie prowadzi do jakiejś reakcji - pisze Rokeach - nie może być wykryta, ujawniona³³.

Wyróżnione trzy komponenty mogą występować w różnych proporcjach i różnym zestawieniu. W związku z tym wyróżnia się ze względu na kierunek

³²    N o w a k, dz. cyt.,s. 24.

³³    R o k e a c h, dz. cyt., s. 121.