P1130710 resize

Mowano dotychczas. Wskazywałyby na to m. m. takie fakty. Jak istnienie całego cmentarzyska wielkich, wiej więcej współczesnych sobie kurhanów w Łękach Małych, w których bogato wyposażeni byt nse tytko zataili ■łożem centralnie (dla których usypano mogiłę), ale pochowam takie w nasypach. Jak to widzimy np. w kurhanie I i III (M. Kowiańska-Piaszykowa, S. Kurnatowski 1954, ». 66; M. Kowiańska-Piaszyfcowa I957a, s. 133--135). Podobny stan rzeczy mógi istnieć na terenie Śląska Dolnego, gdzie notowane są liczne, nie badane dotąd kurhany, a znaczna część odkrytych tzw. grobów płaskich, zwłaszcza tych z solidną obudową kamienna może być pozostałością po rozoranych kopcach ziemnych. Budowa tak potężnych kurhanów. Jak w Łękach Małych czy w Szczepankowicach na Śląsku, wymagała rzecz jasna dużego nakłada zorganizowanej pracy społecznej. Zapewne sypano je przy okazji śmierci wybitniejszych członków rodu czy plewienia, zapewne mężczyzn, ale równocześnie służyły one za miejsca późniejszego grzebania zwłok także innych w ipółpłr nreńców. być noże spokrewnionych bliżej z osobami ułożonymi w grobach centralnych. O zasobności (w każdym bądź razie w wyroby metalowe) szerszego ogółu ludności kultury unietyckiej fezy klasycznej w Polsce świadczą pośrednio takie liczne skarby występujące, jak wiemy, w dużej koncentracji na Śląsku i w południowej Widltopołsce oraz setki tzw. luźnych zabytków brązowych pochodzących bądź to z rozproszonych skarbów, bądź też ze zniszczonych grobów. Skarby te dowodzą zaistnienia w jakimś momencie sytuacji zmuszającej ludność do swoistej tezanry-zacji posiadanego przez nieb majątku. Możliwe, że sytuacja ta wywołana została zarówno tarciami międzypłe-miennymi, jak też naporem nowych ludów, to znaczy kultury trzcmieckiej od wschodu, od zachodu zaś kutasy mogiłowej.

Główne etapy rozwoju I chronologia

W rozwoju kultury unietyckiej w Polsce możemy wyróżnić, niezależnie od fez chrooologiczHycfa (wyodrębnionych, jak wiemy, na podstawie głównie zmian stylistycznych ceramiki), trzy główne etapy. Pierwszy z nich obejmujący fazę I i II charakteryzuje się silnymi związkami kultury unietyckiej z wczesnobrązowymi kulturami dorzecza środkowego Dunaju z jednej strony, a kulturami tzw. kręgu episznurowegp w dorzeczu Wisły z drugiej. Kultura unietycka (protounietycka) reprezentuje w tym czasie na naszym terenie, to zn. Śląsku, obcy kras kulturowy odrębny w stosunku do miejscowego substratu kultury ceramiki sznurowej. Chronologicznie są to czasy schyłku kultury pucharów dzwono watych, a na wschód od Odry istnienia kultury Chłopice-Yesde, początków kultury mierzanowickiej, poza Karpatami zaś tworzenia się kultury nagyrevskiej. W etapie drugim, środkowym (fazy ni i IV), kultura unietycka zaczyna się stopniowo przekształcać (na całym zresztą obszarze swego zasięgu) w odrębną, środkowoeuropejską kulturę o wielu niepowtarzalnych cechach. Następuje szybko ewolucja gospodarcza oddziałująca w jakiejś mierze zapewne na rozwój demograficzny ludności kultury unietyckiej zajmującej stopniowo nowe obszary. Wzrasta ilość wyrobów metalowych. Obok przedmiotów importowanych w dalszym ciągu z naddunajskich ośrodków produkcyjnych pojawiają się już pierwsze, niewątpliwie unietyckie wytwory stanowiące zapowiedź rychłego rozkwitu miejscowej metalurgii. Obserwuje się wyraźnie ożywienie kontaktów z innymi kulturami, np. z w pełni wykrystalizowaną kulturą mierzanowicką, a na południu z rozwiniętą kulturą nagyrevską.

Wreszcie etap Ul (faza V) to, jak widzieliśmy, apogeum rozwoju kultury unietyckiej we wszystkich dziedzinach połączone zarówno z ekspansją terytorialną jej ludności, jak też z silnym oddziaływaniem na sąsiednie, zwłaszcza północne obszary. Powstaje wspaniała metalurgia brązowa, której wyroby rozprzestrzeniają się daleko poza zwarty zasięg kultury unietyckiej, z wyjątkiem właśnie wschodniej połowy Polski. Równocześnie jednak następuje niejako rozejście się dróg rozwojowych z kulturami dorzecza Wisły (mierzanowicką. strzyżewską). Występują liczne skarby zawierające głównie wyroby metalowe. W okresie tym w Kotlinie Karpackiej rozwija się w pełni kultura hatwańska ekspandująca z dorzecza Cisy na obszar środkowych Węgier, na zachód zaś od kolana Dunaju mamy do czynienia z rozwiniętą kulturą Kisapostag oraz z początkami tzw. kultury ceramiki inkrustowanej. W dorzeczu Wisły i Bugu następuje schyłek kultury mierzanowickiej i Strzyżów skiej. podobnie jak w Słowacji kultury tatrzańskiej (wypieranej właśnie przez kulturę unietycką).

Najprawdopodobniej pod koniec etapu III pojawiają się na terenie Śląska silne wpływy nowo tworzących się poza Sudetami kultur; wieteźowskiej na Morawach (W. Szmukier 1977) i madziarowskicj w zachodniej Słowacji. Uwidaczniają się one w występowaniu niektórych form naczyń, m. in. takich, jak kubki z bardzo nisko umieszczonymi załomami, amforki z wysoką, prawie cylindryczną szyjką i dwoma małymi uszkami u jej nasady, podobne nieco do tych ostatnich dzbanki z wysoką, lejowato rozchylającą się ku górze szyjką, niektóre naczynia wazo watę i inne zdobione guzkami na największej wydętości brzuśca lub poniżej. Z ceramiką tą współczesne są zapewne niektóre formy sztyletów, jak np. okaz z Guzowic, woj. zielonogórskie (W. Sarnowska 1969, s. 259), oraz szpil z kulistą lub kapturkowatą główką o śrubowato skręconym trzonku lub posiadających otworek tuż poniżej główki.