Photo0097

Podobnie jak w języku polskim, zaimków tych nie stosuje się, gdy podmiot określa osobę będącą posiadaczem przedmiotu wyrażonego w dopełnieniu. Używamy wówczas zaimków svuj, svoje... dla wszystkich osób. np.:

mśm svuj dum, móś svuj dum... mam swój dom. masz swój dom... ole mśś muj dóm, on mś tvuj dum... masz mój dom, on ma twój dom...

Przysłówki kończą się często na -o. -e lub -y i są nieodmienne: dobfe dobrze, mplo mato, ćesky po czesku

Stopień wyższy przysłówków tworzy się przez dodanie do przysłówka końcówki -eji, a stopień najwyższy - poprzez dodanie przedrostka nej- do stopnia wyższego, np.:

rychle szybko -» rychleji (neż) szybciej -» nejrychleji najszybciej

GRAMATYKA

W większości wypadków czasowniki czeskie, tak jak polskie, mają dwa aspekty - dokonany i niedokonany: aspekt niedokonany ćetl jsem knihu czytałem książkę aspekt dokonany    pfećetl jsem knihu przeczytałem książkę

Czasowniki dokonane nie mają czasu teraźniejszego, określają czynności przyszłe (naplśu dopis napiszę list) oraz przeszłe (napsal jsem dopis napisałem list), czasowniki niedokonane natomiast mogą tworzyć także czas teraźniejszy (plśu dopis piszę list).

Podobnie jak w języku polskim, czasowniki dokonane tworzy się często przez dodanie do nich odpowiedniego przedrostka: na-psat na-pisać, u-dólat z-robić. Najczęściej stosowanymi przedrostkami są: na-, o-, po-, pfe-. s-, u-, vy-, vz-. z-, za-.

Czasowniki czeskie dzieli się na pięć grup, w zależności od końcówki trzeciej osoby liczby pojedynczej.

Wzory koniugacji w czasie teraźniejszym:

kupovat kupować -* kup-uje

ii    kup-uji/-uju

ty    kup-ujeś

on/ona/ono kup-uje my    kup-ujeme

vy    kup-ujete

om/ony/ona kup-ujl/-ujou

nśst nosić -» nes-e nes-u

nes-eś

nes-e

nes-eme

vy

nes-ete

nes-ou

tisknout drukować jś    tisk-nu

-> tisk-ne dćlat robić — del-ś ddl-śm dśl-śś dól-ś dól-śme del-śte dśl-ajl

>s-l

ty    tisk-neś

on/ona/ono tisk-ne my    tisk-neme

vy    tisk-nete

oni/ony/ona tisk-nou

prosit prosić -* prc jź    pros-lm

ty    pros-lś

on/ona/ono pros-l my    pros-ime

vy    pros-lte

oni/ony/ona pros-l

GRAMATYKA

W języku potocznym w pierwszej osobie liczby pojedynczej używa się końcówki -uju (kupuju) zamiast -uji. a w trzeciej osobie liczby mnogiej -ujou (kupujou), zamiast -uji.

Przeczenie tworzy się przez dodanie ne- przed czasownikiem (ne- z czasownikiem zawsze piszemy łącznie):

vlm wiem nevfm nie wiem

Tak jak w języku polskim, czas przyszły może być wyrażony przez aspekt dokonany czasu teraźniejszego (pfećtu knihu przeczytam książkę) lub przez użycie czasownika posiłkowego byt (być) w czasie przyszłym i czasownika niedokonanego w bezokoliczniku (budu ćfst knihu będę czytać książkę). Czasowniki dokonane nigdy nie występują z czasownikiem posiłkowym byt (budu).

Czas przeszły tworzy się za pomocą czasownika posiłkowego byt w czasie teraźniejszym i imiesłowu przeszłego czasownika podstawowego. Imiesłów ten otrzymujemy poprzez dodanie przyrostka -I do tematu czasu przeszłego:

pracova-t pracować pracova-l pracował

193