PICT0090 (6)

uzyskania bez pęknięcia blachy — zależy od rodzaju i grubości blachy, kształtu i wymiarów wytłoczki, sposobu i warunków wytłaczania itp.

Przy wypuklaniu czaszy kulistej za pomocą sztywnego stempla dopuszczalna wysokość wytłoczki A w stosunku do średnicy podstawy czaszy d wynosi w przybliżeniu:

(A id) < 0.3 — dla głęboko tłocznej blachy stalowej,

(ft/d) < 0,35 — dla blachy mosiężnej >180.

Wysokości wytłoczek cylindrycznych w stosunku do średnicy stempla są natomiast znacznie mniejsze i zależą przede wszystkim od wartości względnego promienia zaokrąglenia stempla i matrycy. Unstruje to przykład kształtowania wytłoczki w blasze o grubości 1 mm za pomocą stempla o średnicy d = 75 mm przy zaokrągleniu matrycy promieniem r_mJg = 3,5 i różnych promieniach zaokrąglenia stempla r.jg = 7 i r,Jg = 20. Największe wartości stosunka A/d dla obu przypadków wypukienia wynoszą odpowiednio:

(A/d)au =    — dla glębokotlocznej blachy stalowej,

(A/djact =    — dla blachy mosiężnej >180.

10,2u

czek karoseryjnych), których powierzchnia jest lakierowana lub pokrywana powłokami galwanicznymi. Duża gładkość powierzchni jest wynikiem dwuosiowego rozciągania blachy, wykluczającego możliwość jej pofałdowania w czasie tłoczenia, jak również tym, że wypukła powierzchnia wytłoczki jest zwykłe powierzchnią swobodną, nie mającą kontaktu z narzędziem.

43.2. KSZTAŁTOWANIE WYTŁOCZEK PRZEZ CIĄGNIENIE

W większości przypadków kształtowania wytłoczek obrzeża wykrojek nie są utwierdzone, a więc wytłaczanie zachodzi z dominującym udziałem ciągnienia. Również podczas przetłaczania, które polega na zwiększeniu wysokości już ukształtowanej wytłoczki kosztem zmniejszenia jej wymiarów poprzecznych, występuje przede wszystkim ciągnienie.

4-3.2-1. WYTŁACZANIE

Wytłaczanie może być realizowane różnymi metodami. Schematy podstawowych metod pokazano na rys. 4.41. Rysunek 4.41a przedstawia wytłaczanie za pomocą dwóch sztywnych narzędzi. Istnieje również możliwość stosowania

By*. 4.41. Metody wytłaczani*: a) za pomocą sztywnych narzędzi, b) hydrauliczno zewnętrzne, c) hydrauliczne wewnętrzne, d) wybuchowe, e) elektromagnetyczne

4J-.1.2. WŁASNOŚCI UŻYTKOWE WYTŁOCZEK

Charakterystyczną cechą wytłoczek wykonanych omawianymi metodami jest nierównomierna grubość ich ścianek, zawsze mniejsza od grubości blachy używanej do tłoczenia. Zmniejszenie grubości nie wpływa jednak niekorzystnie na wytrzymałość wytłoczki, gdyż zwykle jest kompensowane z nadmiarem przez umocnienie materiału, związane z jego odkształceniem plastycznym. Ze względu na stosunkowo jednorodny rozkład naprężeń i odkształceń w kierunku grubości blachy naprężenia własne pierwszego rodzaju są niewielkie. Również nieznaczne są powrotne odkształcenia sprężyste, którym ulega wytłoczka w czasie odciążania. W rezultacie kształt wytłoczki jest niemal wiernym odbiciem kształtu stempla, a więc przy jego projektowaniu można pominąć poprawki kształtu, uwzględniające powrotne odkształcenia sprężyste.

Brak naprężeń własnych pierwszego rodzaju powoduje, że wytłoczki kształtowane przez rozciąganie odznaczają się większą stabilnością wymiarową i odpornością Da korozję niż wykonane innymi metodami. Ta ostatnia uwaga nie dotyczy wytłoczek wykonanych z blachy kwasoodpornej o strukturze austenitycznej, gdyż struktura ta zmienia się przy każdym sposobie odkształcania. W celu przywrócenia takim wytłoczkom pełnej odporności na korozję należy zastosować odpowiednią obróbkę cieplną.

Największą zaletą omawianej grupy wytłoczek jest możliwość uzyskania gładkiej powierzchni zewnętrznej, bez śladów pofałdowań i rys. Ma to zasadnicze znaczenie w odniesieniu do dużych wytłoczek (np. zownętrznych wytło- j

181

180