SAM70

ftjlskfl polifyła ugrtrrknu w XX i XXI wtoku (Mwne kierunki fakty ludtlt, wydarzeni

Wojna rozpoczęła się 14 lutego 1919 r. starciem kolo miasteczka Mosty na Białorusi, gdzie oddziały Wojska Polskiego powstrzymały marsz na zachód oddziałów Frontu Zachodniego Armii Czerwonej.

Następnie pod hasłami federacyjnymi w kwietniu 1920 r. doszło do wyprawy Piłsudski ego na Kijów. Warunkiem działania było osiągnięcie porozumienia z Ukraińską Republiką Ludową, będącą geostrate-gicznym kluczem rozwiązania federacyjnego. Udało się wprawdzie doprowadzić do sojuszu z rządem ukraińskim ataraana Symona Petlury (przewodniczący Dyrektoriatu URL), ale cieszył się on ograniczonym poparciem na Ukrainie. Polska uznała suwerenność Ukraińskiej Republiki Ludowej, zrzekała się terytoriów Rzeczypospolitej przedrozbiorowej na wschód od ustalonej linii granicy z Ukrainą i zobowiązywała się do wspólnej waflei z bolszewikami. Konsekwencją umowy było na przykład zobowiązanie do przekraczania przez Wojsko Polskie przedrozbiorowej granicy Polski. Ukraińska operacja przeciw bolszewikom rozpoczęła się 25 kwietnia 1920 r.

Ofensywa polska na Kijów wywołała oburzenie we Francji, która uważała, że Piłsudski mógł zaatakować Ukrainę z lepszym skutkiem militarnym, gdyby porozumiał się z generałem Antonem Denikinem. Był on jednak przeciwny zarówno istnieniu państwa ukraińskiego, jak i suwerenności Polski na wschód od linii Bugu. Wielomiesięczne rokowania zakończyły się fiaskiem z powodu nieustępliwości strony rosyjskiej w kwestii samostanowienia narodów wchodzących przed 1917 r. w skład Imperium Rosyjskiego i granic polsko-rosyjskich. W tej sytuacji rząd w Warszawie zrezygnował ze wsparcia Denikina pomimo nacisków Paryża i Londynu. Równolegle toczyły się rokowania polsko-bolszewickie, które również zakończyły się niepowodzeniem wobec odmowy uznania przez bolszewików niepodległości Ukrainy i nieatakowania wojsk Petlury przez Armię Czerwoną. W maju Kijów i cała prawobrzeżna Ukraina zostały zdobyte przez Polaków.

Polska ofensywa na Ukrainie była zaskoczeniem dla dowództwa radzieckiego i spowodowała przyśpieszenie przygotowywanej juz wcześniej ofensywy przeciw oddziałom Wojska Polskiego. Armia

Czerwona planowała generalną ofensywę na wiosnę 1920 roku. Możliwe to było dzięki pokonaniu w marcu tego roku armii „białych". Odtąd wszystkie siły mogły być skoncentrowane przeciwko Polsce i jej planom stworzenia federacji Międzymorza Bałtycko-Czarnomorskiego-Po przełamaniu 5 czerwca 1920 r. polskiej linii frontu przez Armię Konną Siemiona Budionnego rozpoczął się wielki odwrót wojsk polskich. Doszło do słynnej obrony Lwowa i wielkiej Bitwy Warszawskiej („cud na Wisłą”), podczas której losy wojny odwróciły się na korzyść Polski.

Bitwa Warszawska, nazywana też .cudem nad WHłą'. stoczona w dniach 12-25 sierpnia 1920 r, decydująca bitwa wojny polsko-• bolszewickie). Powszechnie uznaje słą. iż autorem i realizatorem jej planu był lózcf Piłsudski. Zdecydowała o zachowaniu nepodletfo fcf przez Polskę i zahamowała ofensywę rewolucji komunistycznej na Europę Zachodnią. Kluczową rolę odegrał w niej manewr wyprowadzony 16 sierpnia znad rzeki Wieprz, oskrzydlający Armię Czerwoną, przy jednoczesnym związaniu głównych sił wroga na przedpolach Warszawy

Ambasador brytyjski w Polsce - lord Edgar D’Abemon nazwał ją: „osiemnastą decydującą bitwą w dziejach świata". W 1930 r. pisał: „Współczesna historia cywilizacji zna mało wydarzeń posiadających znaczenie większe od bitwy pod Warszawą w 1920 roku. Nie zna zaś ani jednego, które by było mniej docenione... Gdyby bitwa pod Warszawą zakończyła się była zwycięstwem bolszewików, nastąpiłby punkt zwrotny w dziejach Europy (...). Zadaniem pisarzy politycznych... jest wytłumaczenie europejskiej opinii publicznej, że w 1920 r. Europę zbawiła Polska”. Francuski generał Louis A. Faury w 1928 r. pisał: „Przed dwustu łaty Polska pod murami Wiednia uratowała świat chrześcijański od niebezpieczeństwa tureckiego; nad Wisłą i nad Niemnem szlachetny ten naród oddał ponownie światu cywilizowanemu usługę, którą nie dość oceniono”. Historyk Simon Goodough w 1979 r. zaliczył Józefa Piłsudskiego do grona zwycięzców 27 największych bitew w dziejach świata.

31 ■