s222 (3)

Torby typu parfleche^{1 2 3}, bębny i inne artykuły wykonywane z surowej skóry były często malowane farbami wyprodukowanymi z naturalnych barwników pochodzących z ziół, jagód, gliny, sproszkowanych skał i węgla drzewnego. Surową skórę należy malować, kiedy jest jeszcze mokra. Barwnik jest wówczas wcierany w skórę, zamiast osiadać na jej powierzchni. Tradycyjnie używano do tego celu pędzli wykonanych z rdzeniowych części kości lub poroży, które dobrze wchłaniały farbę, a jednocześnie były na tyle sztywne, że pozwalały na dokładne wtarcie jej w skórę.

Wyprawiona jelenia skóra

Wyprawiona skóra jest zupełnie innym materiałem niż surowa. Jest miękka i lepiej znosi wilgoć. Niewyprawiona skóra, kiedy nawilgnie, ma opłakany wygląd i okrutnie śmierdzi. Właśnie z tego względu tradycyjnym materiałem na ubrania i sakwy jest wyprawiona jelenia skóra. Nim zacznie się cokolwiek z nią robić, warto wiedzieć, że z czasem rozciąga się ona, a to, w jaki sposób zmieni swój kształt, zależy od tego, z którego miejsca dany fragment został wycięty. Zasadniczo rozciąga się ona bardziej wzdłuż niż wszerz. Żeby zminimalizować ryzyko, że to, co z niej uszyjesz, nierówno się zbiegnie, zawsze staraj się tak dopasowywać fragmenty skóry, żeby ich wzajemne położenie było mniej więcej takie, jak za czasów, kiedy nosiło ją na swoim grzbiecie zwierzę.

Szycie mokasynów jest klasycznym przykładem wykorzystania wyprawionej jeleniej skóry. Wędrujący wojownik czy zwiadowca zawsze wolał mieć ze sobą dwie ich pary. Są one bardzo lekkie i w żadnym współczesnym obuwiu nie można skradać się tak cicho jak w nich. Kiedy jednak są mokre, rozmiękają i z tego powodu dobrze jest mieć ze sobą więcej niż jedną parę. Zimowe mokasyny szyto z mocno uwędzonych skór, które są bardziej odporne na wilgoć. Na równinach wykorzystywano do tego celu sczerniałe skóry ze szczytowych partii starych tipi. Jeżeli jednak musisz pokonać wyjątkowo mokry odcinek drogi, lepiej wędruj boso, a „moksy” niech pozostaną suche. Nie jest to takie straszne, jakby się mogło wydawać. Kiedy przez jakiś czas pochodzisz w prawdziwych mokasynach, Twoje stopy będą dostatecznie zahartowane. Określenie „tenderfoot”, czyli „wrażliwa stopa”, jakiego wytrawni westmeni używali w stosunku do nowicjuszy, nie było jakimś wymyślnym żartem. Ci, którzy założyli mokasyny pierwszy raz, mieli naprawdę wrażliwe stopy.

Największą zaletą tego obuwia podczas podkradania się jest to, że wyczuwa się pod nim każdą gałązkę lub kamyk. Szybko można nauczyć się stawiać stopy z większą uwagą niż w normalnych twardych butach. Mokasyny z wyprawionej jeleniej skóry robią się trochę sztywne, kiedy wyschną. Jeśli skóra, z której są uszyte, była odpowiednio uwędzona, można łatwo przywrócić im elastyczność przed założeniem, ale najlepiej jest po prostu rozchodzić je.

Koszule i kurtki z jeleniej skóry były klasycznym strojem ludzi gór, lecz tak naprawdę nie są wcale podstawowym elementem stroju terenowego. O wiele ważniejsze są legginsy, które zabezpieczają przed cierniami i otarciami. W większości wypadków tubylcy zdają się być lepiej przystosowani do środowiska, w którym żyją, chodząc nago w warunkach, w których my musimy założyć na siebie kilka warstw odzieży. Gdy pierwsi odkrywcy odważyli się zapuścić w rejony Tierra del Fuego (Ziemi Ognistej), byli zdumieni, kiedy jej mieszkańcy chodzili prawie zupełnie nadzy po śniegu. Nie jest to jednak nic niezwykłego. Znam kilku farmerów z Dart-moor, którzy nawet w czasie największych chłodów włóczą się cali szczęśliwi po wrzosowiskach w rozchełstanej bawełnianej koszuli, sztruksowych spodniach i starym płaszczu, podczas gdy rozmaici wędrowcy i turyści z plecakami sięgają po kurtki puchowe i polary. Wydaje się, że jest to sprawa aklimatyzacji. Kilka lat temu postanowiłem, dla próby i żeby się zahartować, spać przy otwartych wszystkich oknach pod skąpym przykryciem. Na początku nie było łatwo, ale kiedy minął jakiś czas, stało się to zupełnie naturalne. W końcu mogłem nie odczuwając niewygody spać bez śpiwora i dającego ciepło schronienia. Wystarczyło mi dobrze sklecone posłanie albo mata do spania i luźna pokrywa z liści lub peleryna (bardziej ze względu na wygodę niż dlatego, żeby było cieplej). Lecz kiedy popracowałem kilka tygodni w ogrzewanym budynku, utraciłem owe niezwykłe zdolności. Nie sądzę, żeby z mojego doświadczenia można było wyciągnąć jakieś naukowe wnioski, ale przekonałem się dzięki niemu, że aklimatyzacja jest możliwa, szczególnie przy odpowiednim nastawieniu psychicznym. Wydaje się, że dzięki temu jestem teraz w stanie przyzwyczaić się do niskich temperatur dużo szybciej niż kiedyś. Nie znaczy to jednak, że masz zrezygnować z komfortu, jaki daje noszenie ciepłych rzeczy.

Wyjątkowo dobrze należy szyć ubrania, które mają być noszone w zimnym klimacie. Najlepszym przykładem jest tutaj anorak umiejętnie zszywany przez łowców z Arktyki. Sposób jego wykonania świadczy o zdobytej już przed wiekami wiedzy o tym, jak najlepiej wykorzystać zalety jeleniej skóry. Jeżeli masz zamiar uszyć sobie jakieś zimowe terenowe ubranie, obojętne czy ma ono być wykonane ze skóry czy nowoczesnego materiału, byłoby dobrze, żebyś odwiedził znajdujące się najbliżej muzeum antropologiczne i zobaczył, jak z tym problemem uporali się krawcy z Arktyki. Wielka szkoda, że współcześni projektanci ubrań, którzy zdają się przedkładać modny krój ponad praktyczne walory swoich „kreacji”, nie korzystają z ich kunsztu i wiedzy. Ludom Arktyki udało się połączyć jedno z drugim!

Najprostszą koszulą, jaką możesz sobie zrobić, jest ta, którą zwykle nosili Indianie zamieszkujący równiny Ameryki Północnej. W prosty i efektywny sposób wy-

223

1

Parfleche - termin używany zarówno w odniesieniu do surowej skóry, jak i wykonanych z niej pojemników (podróżnych toreb i kufrów), używanych przez Indian żyjących na Wielkich Równinach

2

i w Górach Skalistych. Torby te wykonywano w różnych rozmiarach z surowej skóry, którą, kiedy była jeszcze wilgotna, odpowiednio kształtowano i sznurowano. W większych, o rozmiarach mniej więcej pół metra na metr, przechowywano żywność (na przykład pemikan), ubranie i inne przedmioty; w mniejszych farby, lusterka i osobiste rzeczy. Były one malowane we wzory i czasami wykańczane

3

frędzlami. Słowo parfleche najprawdopodobniej pochodzi od francuskiego par - na i fleche - strzała. Niektórzy uważają, że pochodzi ono od francuskiego parer-odpierać, odparować oraz fleche-strzała i oznacza tarczę z niewyprawionej skóry, która chroniła przed strzałami (przyp. tłum.).