skanuj0016 (281)

nie na leczenie, lecz pomnażanie potencjału zdrowia.

Skutecznie prowadzona promocja zdrowia powinna być maksymalnie wielosektorowa, co oznacza, że powinno tworzyć się jednocześnie właściwe warunki prozdrowotne w zakresie prawa, edukacji zdrowotnej, wychowania zdrowotnego, organizacji opieki zdrowotnej, propagandy, samorządności itp. Schemat wielosektorowej działalności promocji zdrowia przedstawiono na rycinę 3.1.

Głównym podmiotem oddziaływania promocji zdrowia jest jednostka lub określona grupa (klient promocji zdrowia). Rycina przedstawia podstawowe typy działań mające wpływ na kształtowanie się zachowań i postaw zdrowotnych oraz stylu życia człowieka. Poprzez te działania tworzy się warunki umożliwiające każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie.

Przez „warunki” należy tu rozumieć:

-    podnoszenie świadomości zdrowotnej ludzi, np. w wyniku oddziaływań wychowawczych,

-    poszerzanie wiedzy na temat zagadnień zdrowotnych, uczenie czym jest zdrowie i poprzez jaki typ zachowań można je utrzymywać lub poprawiać,

-    tworzenie właściwej infrastruktury w środowisku życia człowieka, która nie tylko będzie sprzyjać, ale także umożliwiać dokonywanie właściwych wyborów zdrowotnych,

-    tworzenie właściwych rozwiązań strukturalnych i organizacyjnych w zakresie polityki społecznej, która spowoduje wzrost jakości życia człowieka, szczególnie na płaszczyźnie materialnej,

-    tworzenie właściwych regulacji prawnych, które w większym stopniu spowodują potrzebę lub nawet konieczność zmian zachowań zdrowotnych społeczeństwa,

-    rozwijanie demokracji lokalnej -problem szczególnie często podnoszony w dokumentach WHO -która spowoduje możliwość większego wpływu środowisk lokalnych na poszczególne instytucje współodpowiedzialne za kreowanie zachowań zdrowotnych.

Za określonym typem działania kryją się jednocześnie określone instytucje, ponoszące odpowiedzialność za kreowanie odpowiednich, prozdrowotnych warunków życia człowieka. Są to rodzina, instytucje oświatowe, środki masowego przekazu, struktury samorządowe i polityczne kraju, instytucje służby zdrowia, organizacje społeczne (np. sportowe, samopomocy).

Rycina 3.1 uświadamia jednocześnie, iż promocja zdrowia jest sprawą polityczną, wymagającą niezwykłych umiejętności negocjacji, konieczności porozumienia się ludzi reprezentujących różne środowiska zawodowe, a niekiedy różne interesy społeczne. Wskazuje także na fakt demedykali-zacji ochrony zdrowia, pokazując jednoznacznie, że osiągnięcie sukcesu w walce o zdrowie ludzi jest możliwe tylko w sytuacji wyjścia, we współczesnej polityce zdrowia publicznego, poza struktury służby zdrowia.

Idealny model promocji zdrowia to taki, w którym otoczenie tworzy sprzyjające, prozdrowotne warunki życia, ale jednocześnie człowiek czy lokalne środowisko staje się twórcą, kreatorem tych instytucji. Właśnie wówczas promocja staje się działaniem dokonywanym nie dla, ale przez ludzi na rzecz własnego zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego. U człowieka należy więc wytworzyć właściwą świadomość zdrowotną, wolę działania oraz możliwość dokonywania zmian w środowisku życia.

Problem promocji zdrowia należy więc rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:

1)    jako działania człowieka na rzecz swojego zdrowia („samopromowa-nie” - ang. self-promotion),

2)    jako tworzenie warunków do tego, by owo „samopromowanie” zdrowia natrafiało na podatny grunt realizacyjny w otoczeniu człowieka.

3.2. Zachowania zdrowotne

W definicjach zachowań zdrowotnych wskazuje się na różne elementy.

Jednym z nich jest stopień świadomości zachowań, tzn. na ile podejmowanie ich przez człowieka ma charakter celowy, ukierunkowany na osiągnięcie zakładanego, pozytywnego dla zdrowia efektu. W tym ujęciu poprzez zachowania zdrowotne będziemy rozumieć tylko te zachowania człowieka, które podejmuje on w celu ochrony, utrzymania czy poprawy swojego zdrowia.

W innym ujęciu poprzez zachowania zdrowotne rozumiemy wszelkie zachowania, które człowiek podejmuje w dziedzinie zdrowia i to niezależnie od tego, czy są podejmowane w sposób świadomy czy nie. Tu spoglądamy jedynie na konsekwencje danego zachowania dla zdrowia jednostki.

21