skanuj0020 (115)

•12 I I I VII NI V Ml 1AI IYM

nauka filozoficzna: l^c ustalenie normatywnych podstaw postępowania ludzkiego oraz 2° sformułowanie najważniejszych reguł tegoż postępowania. Odpow iednio do tego w tradycyjnym ujęciu tomistycznym dzieli się etykę na dwie zasadnicze części Pierwszą z nich stanow i izw. etyka fundamentalna względnie ogólna, drugą zaś - tzw. etyka szczegółowa.

Na etykę fundamentalną w niniejszym opracowaniu składają się następujące traktaty: ogólne założenia filozoficzne, nauka o aktach ludzkich, nauka o celu i sensie ludzkiej egzystencji, czyli cudajnionologia. nauka

0    dobru moralnym i wartościach moralnych, czyli aksjologia, nauka o moralnym imperatywie (prawie moralnym), czyli deontologia, nauka o sumieniu, czyli syncjdczjologia. a wreszcie nauka o cnocie moralnej, czyli aretologia. oraz nauka o odpowiedzialności moralnej.

W tym zestawie problematyki etyki fundamentalnej odrębną zupełnie kategorię stanów iąogólnofilozoficznc założenia etyki. Wytyczają one św iatopoglądową bazę systemową, na której opierają się rozważania etyczne. Nic wchodzą zatem w strukturę etyki jako jeden z jej składowych członów, ale zostały wymienione ze względu na ich niezbędność do określenia filozoficznej tożsamości etyki chrześcijańskiej.

Natomiast trzy kolejne traktaty, mianowicie cudajmonologia, aksjologia

1    deontologia zajmują niewątpliwie centralne miejsce w strukturze tej etyki. Dotyczą one bowiem trzech zasadniczych aspektów szeizej rozumianego obiektywnego i absolutnego (niezmiennego) porządku moralnego, który w rozumieniu etyki chrześcijańskiej stanowi swego rodzaju zrąb i oparcie dla całej teorii moralności. Różnica dzieląca cudajmonologię od właściwego porządku moralnego zostanie naśw ietlona w toku merytorycznego wykładu.

W bezpośrednim związku z tymi trzema traktatami i ich swoistym odpow icdnikicm jest syncjdczjologia. W jej założeniach bowiem leży dać teoretyczne opracowanie konkretnej i subiektyw nej strony moralności jako niezbędnego dopełnienia jej absolutnego aspektu.

Trzy dalsze traktaty, a więc nauka o aktach ludzkich, o cnocie moralnej i o odpowiedzialności ogólnie mówiąc - poświęcone są badaniu warunków działania podmiotu moralnego. Innymi słowy chodzi tu o czynniki, bez których niemożliwe lub bardzo trudne byłoby funkcjonowanie moralności w życiowej praktyce człowieka. O ile jednak teoria aktu ludzkiego rozważa te warunki od strony premoralncj. fizycznej, powiedzmy lepiej psychologicznej (chodzi bowiem o rozumność aktu ludzkiego), aretologia i nauka o odpowiedzialności mają za zadanie określić te warunki od strony moralnej. Zakładają więc funkcjonowanie zarówno absolutnych, jak i subiektywnych normatywnych struktur moralności. Z tego powodu zajmują miejsce końco-

o li etapów refleksji nad moralnością, podczas gdy traktat o aktach ludz-v i. li /ostał umieszczony przed właściwymi rozważaniami etycznymi.

(Michnę zgoła miejsce przypada w tym modelu etyki metaetyce. Będąc

•    tul o etyce jako nauce umieszcza się na odmiennym zupełnie poziomic ' *ietycznej retlcksji nad etyką jako nauką filozoficzną. Nie stanowi zatem mli. lłnego traktatu etyki fundamentalnej występującego obok uprzednio

•    mi nionych. W teoretycznej perspektywie mctactyki znajduje się cała etyka 111* mc z etyką szczegółową), gdyż jej ustalenia mają zastosowanie na każ-i ni odcinku badań etycznych jako warunek ich teoretycznej poprawności. / uwagi na to metactyka stanowi swego rodzaju wstęp do całej etyki

Zarysowany model strukturalny etyki fundamentalnej w ujęciu graficz-

•    • iii wygląda następująco:

l'.yihologiczne warunki i ' ilunia moralnego	Obiektywny i absolutny porządek moralny	Konkretna i subiektywna strona moralności	Moralne warunki działania moralnego
Ko/mnność	Cel i sens ludzkiej egzystencji Świat obiektywnych		Cnoty, czyli
«kiu lud/kiego	i absolutnych wartości moralnych	Osądy sumienia	sprawności moralne
	Porządek obiektywnych imperatywów moralnych (prawa)		Odpowiedzialność moralna

jednakowoż historia etyki dowodzi, żc naszkicowany model struktural-

■    . łyki nic jest bynajmniej uznawany przez ogół etyków. Przede wszystkim pozachrzcścijańscy filozofowie moralności bądź nie ogarniają cało-k i iłtu wyszczególnionej przed chwilą problematyki etyki bądź organizu-

i m |M>d innym kątem widzenia. W starożytności np. centralnym zagadnic-

■    m etycznym był problem celu i szczęścia człowieka, utył i tary zm oraz t< uomcnologia koncentrują swą uwagę głównie na zagadnieniach dobra

■    mości moralnych. Kant i zwolennicy deontologizmu etycznego na plan pi. iwszy wysuwają problem powinności moralnej. Etyka chrześcijańska • i izv do integralnego ujęcia fenomenu moralności. Dlatego w swych anali-

h uwzględnia wszystkie wspomniane aspekty problematyki etycznej. \M>iew opinii wiciu współczesnych filozofów żywi nadzieję zbudowania .lemu etycznego w miarę możności uniwersalnego.