skanuj0022 (223)

Władysława Szulakiewicz

prowadzonych badań naukowych nad określonym tematem badawczym.

Wśród dokumentów zawartych w spuściznach ważne poznawczo są materiały dotyczące działalności dydaktycznej uczonych¹. Notatki, konspekty wykładów, spisy tematów seminaryjnych obrazują zakres i treści realizowane w ramach przedmiotu historii wychowania przez poszczególnych uczonych. Ilustrują one też założenia akademickiej histfcrii wychowania. Informują poniekąd o miejscu i sposobie realizacji historii wychowania w poszczególnych szkołach wyższych.

Materiały biograficzne zawierają mniej lub bardziej kompletne dokumenty, m.in. życiorysy, autobiografie, bibliografie, świadectwa szkolne, dyplomy, ankiety personalne, nominacje, pamiętniki, wspomnienia, dokumentacje związaną z przebiegiem pracy zawodowej, nekrologii. Ta grupa dokumentów jest niezwykle ważna w procesie konstruowania najważniejszych danych z życia poszczególnych osób, których one dotyczą. Przy czym szczególną wartość poznawczą mają bibliografie, ankiety personalne i autobiografie. Analiza zestawień bibliograficznych dokonywanych przez samego autora spuścizny jest nie tylko zwykłą dokumentaq'ą jego dorobku naukowego, ale świadczy o samoocenie uczonego. Dzieje się tak wówczas, gdy w zestawieniach podawane są tylko niektóre prace, inne zaś pomijane. Z kolei ankiety personalne są niekiedy jedynym źródłem informacji na temat pochodzenia społecznego, stanu majątkowego, powiązań rodzinnych. Zaś autobiografie przedstawiają często inny wizerunek osoby, aniżeli można by uzyskać drogą analizy dorobku naukowego czy oficjalnych dokumentów.

Obrazują one bowiem, sposób wartościowania wydarzeń, faktów czy oceny osób dokonywane przez autora autobiografii.

Niekiedy w spuściznach wyszczególnione są teki, które gromadzą jedynie recenzje lub opinie związane z nadawaniem stopni i tytułów naukowych czy powołaniem na katedrę uniwersytecką². Konieczność dotarcia do tego rodzaju dokumentacji wynika głównie ze względu na ważność zawartych w nich informacji dla poznania procesu kształtowania się naukowego i instytucjonalnego środowisk.

Nie sposób przejść obojętnie wobec zbiorów korespondencji, nie tylko tej, którą określa się zazwyczaj jako korespondencję o charakterze służbowym, ale podkreślić trzeba wartość i specyfikę zwłaszcza korespondenci prywatnej (osobistej), choćby z tego powodu, iż jest zanikającą formą kontaktów międzyludzkich, w tym także podtrzymywania więzi w środowisku naukowym³. Korespondencja prywatna pozwala uzyskać informacje o tym, w jakich relacjach pozostawała dana osoba z przedstawicielami własnego środowiska. Odkrywa nie tylko tajniki sfery naukowej jednostek — chociaż informacje na ten temat występują nader często — ale daje przesłanki do stworzenia zrębów wizerunku środowiska jako grupy w sensie socjologicznym. Chodzi o takie dane charakteryzujące grupę społeczną, jak poczucie więzi, wzajemne zależności, wzajemne kontakty, wspólne wartości i wzory itd. Gdy przeanalizujemy listy wspomnianych już wcześniej uczonych, np. W. Hahna (ok. 3500 listów), M. Mitery-Dobrowolskiej, B. Nawroczyńskiego, L. Ręgorowicza, S. Tyńca, J. Zanowej okazuje się, iż na tej podstawie nakreślić można bogaty wizerunek tej grupy społecznej; zwłaszcza w kontekście relacji międzyludzkich. W zbiorze korespondencji wyróżnić można

-235-

Patrz archiwa osobiste: Archiwum PAN w Warszawie: B. Nawroczyński sygn. HI—213 (Konspekty wykładów z pedagogiki i historii myśli pedagogicznej); Stefan Truchim, sygn. HI —186 (Rękopisy wykładów z historii szkolnictwa); Stanisław Tync, sygn. HI —138 (Materiały działalności dydaktycznej, protokoły seminariów, prace magisterskie i doktorskie); idem, Archiwum PAN Oddział w Krakowie: Mieczysława Miter-Dobrowolska K. HI — 114 (Materiały działalności dydaktycznej w Uniwersytecie Śląskim i WSP w Katowicach).

¹³ Patrz: np. archiwalia B. Nawroczyńskiego i S. Truchima.

Korespondencja prowadzona drogą elektroniczną wprawdzie posiada wiele zalet, ale moim zdaniem ma zupełnie inny charakter, aniżeli tradycyjne sposoby korespondencji. Jest w niej coś z „upubliczmenia” przepływających informacji. Zmienia też relacje między osobami uczestniczącymi w korespondencji, brak w tej formie kontaktów „bezpośredniości”.