skanuj0005 (301)

M Anonimowość

Anonimowość (bezimienność), I. Cecha dużych skupisk ludzkich, głównie wielkich miast, gdzie kontakty społeczne mają często charakter powierzchowny, rzeczowy i krótkotrwały. Ludzie Żyją obok siebie, lecz nic znają się. David Kiesman wskazując tę cechę mówi o „samotnym tłumie’’ (D. Riesman, N. Glazer, R. Dcnney 1971]. Wc wzajemnych kontaktach ludzie mają ściśle określone role, w wyniku czego ich osobowość społeczna daje się zaobserwować jedynie wycinkowo. Nic ma tu miejsca na prywatność. „Duża liczba anonimowych osób pozwala zaobserwować pewien styl bycia, który można określić jako uprzejmą obojętność" [B. Hamm 1990, s. 176].

Drak głębokich więzi środowiskowych zapewnia jednak jednostce poczucie swobody. Wydostanie się spod silnej kontroli społeczności lokalnej stanowi niekiedy jeden z motywów migracji do miast. Anonimowość umożliwia mistyfikację, tzn. kreowanie sztucznego wizerunku osoby, granie wybranej roli społecznej, manipulowanie ważeniami. Zabiegi te mogą kończyć się powodzeniem, gdy otoczeniu społecznemu nie jest znana biografia jednostki, jej pochodzenie, rodzina i środowisko, z którego się wywodzi, pozycja społeczna itd. Cen-, trum miasta może być ujmowane jako typowa „scena" w rozumieniu Ervinga Goff-mana - „obojętna tolerancja innych pozwala na każdą niemal dowolność w ubio- i rze i zachowaniu" [B. Hamm 1990, s. 176].

Anonimowość stanowi jeden z czynników wpływających na zachowanie jednostki w tłumie. Prowadzi do wytworzenia się poczucia bezkarności, co w wyniku procesu dczindywidualizacji może wyzwalać zachowania naruszające normy społeczne i moralne. Anonimowość jest cechą tajnego związku (zob. [G. Simmcl 1975, s. 432 i n.]) - pozwala zachować tajemnicę i chroni członków przed zdradą. W celu jej utrzymania stosuje się różne środki obronne — milczenie, ograniczenie kontaktów pisemnych, hierarchizację, rytuał. Występująca w obrębie tajnego związku dczindywiduali-zacja współwystępujc ze swoistym arysto-kratyzmem, wynikającym z tytu u samej przynależności do tego związku.

Anonimowość może być traktowana także jako cecha przeciwna do indywidualizmu. Kulturę współczesną charakteryzuje silny nacisk na indywidualizm, co nic zawsze widoczne było w okresach wcześniejszych (zwłaszcza w średniowieczu). Obserwacja ta ilustrować może zmiany typu motywacji działań społecznych podejmowanych w różnych epokach. Anonimowość jest wyrazem działań niccgoccntrycznych.

2. Jeden z wymogów poprawności badań opinii; zachowanie anonimowości sprzyja większej szczerości wypowiedzi udzielanych przez respondentów, zmniejsza lęk przed prezentacją opinii, które mogą wydawać się mało popularne lub nieakceptowane. Zapewnieniu anonimowości w badaniach służą różnorodne środki - począwszy od konstrukcji kwestionariusza, przez formę kontaktu z respondentem, do sposobu organizacji całych badań. Istotne jest także przestrzeganie etyki badawczej i nicudostępnianic danych w formie mogącej pozwalać na zidentyfikowanie respondenta. (A.S.)

Zob. dczindywidualizacja, indywidualizm, inkluzja, koncepcja dramaturgiczna.

Literatura:

Hamm B., 1990, Wprowadzenie do iocjologii osadnictwa, KiW, Warszawa.

Riesman D., Glazer N.. Dcnney R., 1971, Samotny tłum, PWN, Warszawa.

Simmcl G., 1975, Socjologia, PWN, Warszawa.

Antypsychiatria, zob. instytucja totalna.

Antyredukcjonizm, zob. redukcjonizm.

Antysocjotcchnika, zob. socjot:chnika.

Antyspolcczność, czynne występowanie przeciwko społeczeństwu; zachowanie agresywne skierowane przeciwko innym ludziom lub grupom społecznym, stanowiące zagrożenie dla ich życia i mienia. Na podstawie etycznej, prawnej i społecznej oceny

Aiilyspolcczność 15

działań tego typu wyodrębnia się syndrom osobowości antyspołecznej (antyspołecznego zaburzenia osobowości, psychopatii antyspołecznej łub socjopatii). Charakteryzuje się on ciągłym podejmowaniem zachowań agresywnych wobec innych ludzi (agresja słowna, stosowanie przemocy, a nawet zabójstwo), naruszaniem norm prawnych, używaniem kłamstw, niedotrzymywaniem zobowiązań finansowych, brakiem rozwagi, obojętnością wobec losu ofiar, brakiem poczucia winy. „Socjopaci są osobami, których interakcje wydają się zachodzić jak gdyby bez udziału świadomości i którzy nic są zdolni do empatii oraz identyfikacji z innymi. Socjopaci cechować się mogą osobistym urokiem i inteligencją, a także niemożnością myślenia irracjonalnego, jednak uwidacznia się również brak poczucia wstydu lub wyrzutów sumienia oraz niezdolność do uczenia się z doświadczeń karzących. Osoby tego typu może cechować ogólne ubóstwo reakcji emocjonalnych, a także niezdolność do identyfikowania się z jednostkami, grupami lub wartościami społecznymi" [P.R. Darchas 1976, s. 321).

Osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości odznaczają się niezdolnością do stabilizacji życia rodzinnego - członkowie rodziny traktowani są w sposób brutalny, niekiedy rodzina jest porzucana, obserwuje się nieumiejętność utrzymania związku monogamiczncgo dłużej niż przez rok, nieumiejętność pełnienia roli rodzica lub opiekuna (pozostawianie małoletnich dzieci bez opieki, bez środków do życia, rozrzutne wydawanie pieniędzy na własne potrzeby, a nie na zapewnienie podstawowych artykułów dla domu itp.). Podobny brak stabilizacji dotyczy sfery zawodowej - praca podejmowana jest na krótko, częste są porzucenia pracy łub zwolnienia dyscyplinarne. Osoby antyspołeczne zazwyczaj nadużywają alkoholu lub innych środków odurzających, prowadzą chaotyczne życie seksualne. Różnice indywidualne między poszczególnymi jednostkami zaliczanymi do tego typu są niekiedy znaczne, tym niemniej elementem wspólnym jest chłód uczuciowy oraz wrogość lub obojętność wobec drugiego człowieka. Osoby te rzadko w sobie widzą źródło własnych niepowodzeń; u innych ciągle dostrzegają wady i konieczność zmiany. Sądzą, źc ich trudności wynikają z zewnętrznych okoliczności, pecha lub nieporozumień. Bezczelność, brak skrupułów i egoizm to charakterystyczne cechy osobowości antyspołecznej. Osoby antyspołeczne często postrzegają występek jako cnotę, podziwiają takie cechy, jak bezwzględność, zastraszanie, oportunizm i brak skrupułów.

Cechy osobowości antyspołecznej uwidaczniają się już w okresie dzieciństwa. Bardzo często występują wówczas zaburzenia zachowania, m.in. zaniedbania w nauce, ucieczki ze szkoły, ucieczki z domu, stała tendencja do kłamstw, kradzieże, zachowania chuligańskie, brutalne traktowanie słabszych, okrucieństwo wobec zwierząt. Wystąpienie kilku z wymienionych objawów pozwala na rozpoznanie syndromu osobowości antyspołecznej (szerzej zob. [J.R. Cusack, K.R. Malancy 1993)).

Szacuje się, że osoby antyspołeczne stanowią 2-3% populacji. Ten typ osobowości najczęściej rozpoznawany jest wśród mężczyzn. Zachowaniami antyspołecznymi są różnego typu działania przestępcze (szacuje się, że 75% przestępców charakteryzuje się antyspołecznym zaburzeniem osobowości). (A.S.)

Zob. dewiacja, kontrola społeczna, osobowość społeczna, socjalizacja.

Literatura:

Barchas P.R., 1976, Physiological Sociology /nlerfacc of Sociological and Biological Processcs (w:) Annual Review of Soctology, A. Inkclcs, J. Colcman, N. Smclscr (cds). vol. 2.

Cusack J.R., Malancy K.R., 1993, Pacjenci z antyspołecznym zaburzeniem osobowości. „Medycyna po Dyplomie", vol. 2, nr 3. Masiak M., 1992, Zaburzenia osobowości [w:j Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, pod red. A. Bilikicwicza, W. Strzyżewskiego, PZWL, Warszawa.