skanuj008

dzinnego, założenie rodziny itp.), co podyktowane jest zarówno potrzebami biologicznymi związanymi z dojrzewaniem organizmu, jak i naciskami społecznymi, określonymi oczekiwaniami otoczenia, co do osoby dorosłej. Możemy mówić np.

0    rodzicielstwie przed czasem (w przypadku szesnastoletnich rodziców) czy też spóźnionym (posiadanie pierwszego dziecka po 40 roku życia). Zatem uniwersalne jest przeżywanie'pewnych zmian w określonym czasie przez większość dorosłych w danej kulturze. Zmiany wspólne charakteryzują osoby należące do danej grupy, wspólnoty, co powoduje uczestniczenie w podobnych sytuacjach

1    przechodzenie określonych doświadczeń. W każdej grupie (rówieśniczej czy rodzinie) funkcjonują określone normy, które determinują zachowanie jej członków. Każde pokolenie pomimo tego, że żyje w podobnych warunkach kulturowych, politycznych i społecznych to jednak funkcjonuje w odrębnym kręgu własnej grupy, co ma znaczenie dla jego rozwoju. Zmiany indywidualne wynikają z indywidualnych losów i przeżyć jednostki, co staje się przyczyną jej unikatowego bagażu doświadczeń i wpływa na sposób jej funkcjonowania. Np. choroba bliskiego członka rodziny może mieć wpływ na powikłanie planów edukacyjnych i ich realizację dopiero w późniejszym okresie. „Analiza zmian indywidualnych zwraca uwagę właśnie na to, kiedy pojawia się dane doświadczenie: czy osoba jest gotowa do przyjęcia i przepracowania go, czy też nie ma odpowiednich ku temu kompetencji. Okres, w którym dana osoba jest szczególnie wrażliwa na dany rodzaj doświadczeń i w efekcie szczególnie aktywnie reaguje na dany rodzaj bodźców, nosi nazwę okresu krytycznego.”

Analizując zagadnienie rozwoju człowieka warto udzielić odpowiedzi na podstawowe pytania: co jest przedmiotem rozwoju (człowiek czyjego funkcje lub struktury), ku czemu zmierza rozwój (po co się rozwija), w jaki sposób się rozwija oraz dlaczego się rozwija? Te podstawowe pytania psychologii rozwoju przedstawia schemat 1.

Schemat 1.

Koncepcja rozwoju:

□    kumulacja doświadczenia (zmiany ilościowe)

□    transformacja doświadczenia (zmiany jakościowe)

i    i    i

NATURA	TEMPO ZMIAN	KIERUNEK ZMIAN
□ wyposażenie	□ szybkie -	□	różnicowanie /
genetyczne	wolne		porządkowanie
□ dojrzewanie	□ przyśpieszone	□	integracja/
	- opóźnione		dezintegracja
INTERAKCJA	DYNAMIKA	□	strukturacja /
□ dopasowanie osoba/	ZMIAN □ czas trwania	□	restrukturacja konstrukcja /
środowisko	faz / etapów □ specyficzny		dekonstrukcja
	rytm

SENS/CEL ZMIAN

CZYNNIKI	MECHANIZM	EFEKTY
ROZWOJU	ROZWOJU	ROZWOJU
CO powoduje, że	JAK człowiek się	KU CZEMU człowiek
człowiek się rozwija	rozwija ?	się rozwija ?

?

CHARAKTER

	ZMIAN	□	samodzielność
□	płynność -	□	odpowiedzialność
	skokowość	□	tożsamość
□	ciągłość -	□	dojrzałość
	stadialność	□
□	lokalność -

globalność

KULTURA

p oddziaływania środowiska materialnego i społecznego □ uczenie się

Kategorie analizy zjawiska rozwoju

Źródło: A. Brzezińska (red.), Psychologia rozwoju człowieka, w: J. Strelau (red.), Psychologia, 11, Gdańsk 2000, s. 236.

13