skanuj0135 (5)

280 DEONrOLOGIA I IY< /SA

ona poza granicami prawa naturalnego. Normatywny zasięg prawa naturnl nego ogranicza się wyłącznie do aktów wewnętrznie dobrych względnie wewnętrznie złych.

Stwierdzenie to pozwala objaśnić dodatkowo termin „zbiór norm”. Cia tunkowa określoność, a równocześnie zróżnicowanie i uwiclokrotnicnic norm prawa naturalnego znajduje swoją podstawę w analogicznej określo-ności aktów wewnętrznie dobrych względnie złych. Wiadomo, że akty wewnętrznie dobre względnie złe właściwą sobie treść dobra lub zła czerpią ze swojej zgodności lub niezgodności z odpowiednimi absolutnymi wartościami moralnymi. Wobec tego związanie prawa naturalnego ze sferą aktów- wewnętrznie dobrych lub złych oznacza równocześnie wprowadzenie tego prawa w styczność ze światem w artości. Te dwa światy; świat absolutnych imperatywów prawa naturalnego oraz świat absolutnych wartości moralnych pozostają we wzajemnej ścisłej zależności: prawo naturalne zakresowe mieści się w ramach świata wartości, które ze swej strony przenika to prawo swą aksjologiczną treścią.

Wspomniana uprzednio ogólna idea organicznej więzi imperatywów moralnych z moralnym dobrem znajduje tu swoje nowe potwierdzenie.

Uściślenie zajętego stanowiska

Zasadniczym bodźcem skłaniającym do dokładniejszego określenia wła ściw ego sensu bronionej przez nas teorii praw a naturalnego jest wykształ cenie się w XX wieku koncepcji prawa naturalnego o zmiennej treści najpierw na gruncie pozachrzcścijańskich kierunków filozoficznych, przede wszystkim neokantyzmu, następnie zaś w łonie samej filozofii chrześcijan skiej. Fakt ten skomplikował ogromnie sytuację zacierając wyraźną w po przednich epokach historycznych linię graniczną między kierunkami przeczącymi istnieniu prawa naturalnego a kierunkami opowiadającymi się za prawem naturalnym. Negacja prawa naturalnego utożsamiała się wówczas z etycznym relatywizmem i pozytywizmem, który uznawał wyłącznic pra wo stanowione przez autorytet ludzki zależnie od sytuacji historycznych, natomiast opowiedzenie się po stronie prawa naturalnego oznaczało rów nocześnie przyjęcie pow szechnego i niezmiennego ładu moralno-norma tywnego, ogarniającego całokształt podstawowych kategorii aktów lud/ kich. Normy tego ładu uważano za wzory i kryteria, wedle których ks/tał tować się winny zmienne systemy prawa pozytywnego.

Teoria prawa natury o zmiennej treści, choć występuje w różnych wa rinntach. wychodzi jednak /o wspólnego jej zwolennikom założenia, żc dla zachowania idei prawa naturalnego wystarczy przyjąć tylko pewne niczmicn nc elementy. Są one bądź natury formalnej (np. prawo jako idealny wzór i inspiracja do urzeczywistnienia doskonałego porządku społecznego), bądź też treściowej jako pewne najogólniejsze zasady (np. podporządkowanie Bogu. szacunek człowieka, rozwój kultury). Natomiast pozostałym normom postępowania, nawet w dziedzinie podstawowych kategorii aktów ludzkich n tlcży przyznać charakter względny i zależny od rozumu i woli człowieka oraz całokształtu wpływających nań czynników. W ten sposób w oczach tych autorów koncepcja prawa natury dałaby się pogodzić z ideą ewolucji moralności oraz sytuacyjnych uwarunkowań ludzkich zachowań. W kon-.ekwencji również po stronic zwolenników- prawa naturalnego znalazły się teorie, które zacieśniają normy niezmienne tylko do pewnych najogólniejszych zasad, resztę norm regulujących podstawowe kategorie aktów lud/ k ich uważają na równi ze zwolennikami prawno-etycznego relatywizmu za zmienne i sytuacyjnie zróżnicowane.

Tym interpretacjom prawa naturalnego przeciwstawiają się następujące tezy doktryny chrześcijańskiej, która również w tym W7padku nie straciła me /c swej ważności. A mianowicie:

a)    W myśl tradycyjnego pojmowania praw-a naturalnego jest ono prawem we właściwym tego słowa znaczeniu. Podstawą do tego twierdzenia Iest fakt, żc normom wchodzącym w- skład prawa naturalnego przysługuje muc imperatyw na, dzięki której sprawiają one w poszczególnych osobach odpowiednie moralne pow inności bądź uprawnienia. Różni się jednak od praw a pozytywnego, ustanawianego przez w ładzę państwow ą tym, że jest prawem powszechnym i niezmiennym, czyli absolutnym i z tego tytułu jest określane jako „prawo naturalne”.

b)    ( echy pow szechności i niezmienności przysługują nic tylko najogólniejszym zasadom bądź formalnym elementom prawa naturalnego, ale rów -nu ż normom określonym szczegółowo w sensie określoności gatunkowej. Dzięki temu stanowią one ogólne, ale rzeczywiste prawidła praktycznego postępowania moralnego. Można w-ięc powiedzieć, że koncepcja praw a naturalnego o zmiennej treści w każdej swojej postaci jest w- gruncie rzeczy i\ Iko utajonym relatywizmem i historycyzmcm, treściowo nic do pogod/c-m.i / autentyczną teorią prawa naturalnego.

c)    Rzeczywistość normatywna właściwa całemu prawo naturalnemu, .t więc zarówno najogólniejszym zasadom, jak i szczegółowym normom postępowania, opiera się na czynnikach uprzednich i nadrzędnych w stosunku do wszelkiej prawotwórczej działalności człowieka. Imperatyw ność prawa naturalnego jest /ai« m we /eśnlcjs/u i niezależna od prawotwórezyi h