skanuj0192 (2)

•1(1(1 A KI IOI <K.I A (/VI I NAUKA O <N< )IA( H MOKAI N\i li

3. Związek cnót

Chodzi tu o rozstrzygnięcie pytania, czy i w jakim stopniu cnoty morał nc są ze sobą powiązane. Czy jest rzeczą możliwą, aby człowiek posiad.il jedną czy kilka określonych cnót. a pozbawiony był innych, czy też nab> wając jakąś cnotę moralną, tym samym przyswajał sobie wszystkie pozo stałe cnoty?

Nie ulega wątpliwości, żc moralna doskonałość człowieka z konieczno ści opierać się musi na odpowiedniej pełni moralnego rozwoju przez wyn» bienic w sobie wszystkich dostępnych mu cnót, choć nie wszystkich w jed nakowym stopniu. Owszem między poszczególnymi cnotami zachodzą rów nież organiczne związki, które sprawiają, że nic mogą rozwijać się jedn* cnoty bez równoczesnego wzrostu innych cnót. Trudno np. wyobrazić s«* bic, aby ktoś postąpił w cnocie roztropności bez osiągnięcia odpowiedni, i dozy opanowania uczuć, zakłócających trzeźwość sądu, cnota zaś miło • i i szacunku człowieka zakłada uznanie należnych mu praw, czyli cnotę spu wiedliwości.

Mimo to wskazane związki nic są ani tak wszechstronne, ani też tuk silne, aby w sposób niezawodny zapewniały człowiekowi równomierny rozwój cnót. W tej sytuacji może człowiek posiąść jedną cnotę w wysokim nawet stopniu, inną zaś u bardzo małym albo naw et w cale jej nie posiadu Organiczny związek cnót zachodzi zatem w pełni w św iccic wartości, prói > tego stanów i postulat praw idłow ego kształtów ania charakteru przez pos/i /« gólne jednostki, natomiast nic zawsze się sprawdza w ich faktycznym 10/ woju moralnym¹Związek cnót spraw ia również, że stają się one dccydu jącym czynnikiem w kształtowaniu moralnej osobowości człowieka. W om 1 gniętych przez człowieka cnotach wyraża się zasadnicze nastawienie c/ł" wieka, jego duchowa postaw a rozumiana jako dyspozycja do działania w róż nych sytuacjach życiowych zgodnie z przyjętym i uczuciowo przeżywany ni ideałem moralnym. Z tego względu cnota moralna jest czynnikiem w. wnętrznej integracji człowieka, zharmonizowania jego moralnej świado mości oraz praktycznego postępowania.

Zasadnicze podziały cnót moralnych

Omówienie tego punktu rozważań poprzedzić należy krótką uwagą I ci min „cnoty moralne", który ustawicznie pojaw iał się na poprzednich stu*

^1:4 Woroniccki, Katolicka ety ka \tycho\%a\%v:a, s. 378 i nn.

nach, brany był w znaczeniu cnót moralnie wartościowych a więc tych. które przynależą do porządku moralnego. W takim użyciu cnoty moralne przeciwstawiają się sprawnościom o innym charakterze aniżeli moralnym, c/y li sprawnościom pozamoralnym, które już cnotami nic są. W zamian /a to obejmują one wszystkie cnoty moralne jako ich wspólne rodzajowe okre ślcnic. Od początku jednak rozwoju myśli etycznej filozofowie podejmowali próby przeprowadzania szczegółowej klasyfikacji cnót moralnych. Jak ta sprawa przedstaw ia się na gruncie etyki chrześcijańskiej?

Z historii etyki wiadomo, że pierwsi koryfeusze filozofii chrześcijańskiej, św. Augustyn i św. Tomasz, choć nawiązali do tradycji starożytnej, to jednak poddali jąod razu gruntownej rewizji. Zachowali jedynie wypracowaną pr/c/ Platona i Arystotelesa koncepcję cnót kardynalnych, natomiast wprowadzili nową kategorię cnót tzw. teologicznych, mianowicie wiarę, nadzieję i miłość. Innowacja ta uwarunkowana była treścią światopoglądu chrześcijańskiego opierającego się na Objawieniu i z niego czerpiąca dane rozszerzające perspektywę cnót o cnoty w łaściwe porządkowi nadprzyrodzonemu, Zastą-piły one platońską naukę o miłości idei Dobra, w której filozof ten widział istotę i rdzeń życia moralnego czy też arystotclcsowską cnotę mądrości, dysponującą człowieka do odkryw ania i poznaw ania praw dy w jej ostatecznych źródłach. Nietrudno wszakże zauważyć, że koncepcja cnót teologicznych nic może być uznana za integralny składnik etyki filozoficznej, dysponującej wyłącznic danymi naturalnymi (rozum i doświadczenie). W takim razie w ylania się dylemat: albo pominąć zupełnie w zamierzonej klasyfikacji kategorię cnót regulujących stosunek człowieka do Boga. albo leż powrócić do któregoś z poglądów starożytnych. Na szczęście dylemat ten jest tylko pozorny. Rezygnując z analizy cnót teologicznych wziętych z objawienia można relację człowieka do Boga rozpatrywać w świetle filozoficznej nauki o Bogu, czyli teologii naturalnej, filozofia chrześcijańska wypracowała własną doktrynę o Bogu jako osobowym bycie rozumnym i do tej idei Boga filozofów odwołuje się etyka filozoficzna konstruując ogólne zarysy klasyfikacji cnót Na tej podstawie dadzą się wyodrębnić następujące kategorie cnót.

a) Cnoty teologiczne w porządku naturalnym i cnoty etyczne.

Podział ten przeprowadzony jest ze względu na przedmiot, do którego odnoszą się poszczególne cnoty.

Cnoty naturalno-teologic/.ne charakteryzują się tym, że ich bezpośrednim przedmiotem jest Bóg. W porządku naturalnym na tę grupę cnót składa się mądrość, uspraw niająca człowieka do poznania Boga. miłość, nakazująca go miłować jako najwyższe i nieskończone Dobro i Prawdę, nadzieja, uzbrajająca człow ieka w pew ność, że osiągnie go jako sw ój cel ostateczny, a wreszcie religijność, dysponująca człowieka do oddawania Bogu należytej czci

Z JIM Clvkl •***ll** I