SNV36392

^tytułem u podżwignieniu sil krajowych, na plan pierwszy wysunięta iM * bardzo aktualna, lecz i dawniej podnoszona przez Kołłątaja sprawa _ojska ze szczegółowym jej uzasadnieniem i konkretnymi propozycjami. r^cj'tn tematem „podźwignienia sił” były sprawy skarbu (w czym doradcą Iffi ^ł Michał Ossowski) dostosowanego do wymiaru potrzeb wojskowych /^ych przez sięgnięcie do sprawiedliwszego kryterium opodatkowania, dotychczasowy system, obciążający głównie chłopów i miasta, był 1 przyczyną słabości ekonomicznej kraju. Dalej żądał autor wprowadzenia gpra zagranicznej na neutralny grunt, a we wszelkich działaniach jedności, KLgiiej na wewnętrznej zgodzie (ze wskazaniem w tym istotnej roli króla): H l| jest za późno, jeżeli tylko będziemy zgodni i zgodą onieśmielimy MLjaciół” — pisał, dodając dramatyczną przestrogę: „Jeżeli się dziś nie Bflfciiemy, będzie to znakiem, że nie chcemy, że ojczyzna i wolność są u nas

obojętną, że zepsucie narodu do tego przyszło stopnia, iż nie wart jest na ziemi egzystencji.[...]” rajiaEKolejne części — druga i trzecia — ze zmienionym tytułem odwołującym I H dzieła Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej, powstawały k i v?arunkach znacznie gorętszych: po zawiązaniu (lub jeszcze w trakcie) Moderacji sejmowej (6—7 października), deklaracji pruskiej (13 t.m.), a także Kowale o zwiększeniu armii narodowej do stu dwudziestu tysięcy (20 t.m.), ^idaęji Departamentu Wojskowego na rzecz Komisji Wojskowej (3 listopada) iLolongaty obrad (10 t.m.). Zawarł w nich Anonim-Kołłątaj wykładnię K^ikamzmu zasadzającego się na przebudowie najważniejszych instytucji ^stwa zapewniającego swobody obywatelskie wyznaczone przez prawo ggyry, według którego każdy człowiek jest wolny zgodnie z trzema regułami: Ubezpieczenia własności osobistej, własności jego ruchomej i własności grun-mwej. Oznaczać to miało w praktyce zniwelowanie barier międzystanowych, "jptnrr”'* między szlachtą-posejsonatami a właścicielami miejskimi, prerogatywy H tzw. stanów usłużnych, czyli nauczycielstwa, duchowieństwa i wojskowych oiaz wolność osobistą chłopów. Główną rolę w instytucjach politycznych otrzymywał „zawsze gotowy” sejm (na niekorzyść senatu) składający się | dwóch izb: szlacheckiej i mieszczańskiej (z udziałem w obu reprezentacji dnchowieństwa). Tron dziedziczny nie otrzymywał zbyt szerokich uprawnień, tttomiast trwały rząd i dobrze zorganizowana administracja (pod kontrolą ujmo) stanowić miały o sprawnym zarządzaniu krajem. Zależność Kościoła ptknrh rzymskiej miała być znacznie osłabiona na rzecz silniejszego związku ■państwem. Ostrej krytyce poddane zostały wielkie rody magnackie i samowolni dygnitarze: ich wybujałe ambicje, sobiepaństwo w poczynaniach polizanych nienasycona chciwość. W zakończeniu, przestrzegając przed roz-; promem się na sprawach drobnych, wnosił „aby stany sejmujące wyznaczyły ■ptacją do ułożenia projektu poprawy Rzeczypospolitej, aby dzieło takie nie Hpciami, ale w całości przyjęły [...]”, do czego w ciągu kilku miesięcy doszło.

Przedłużeniem trzyczęściowych Listów Anonima były dwie publikacje PNeaooe później pod jedną okładką noszącą tytuł: Prawo polityczne narodu

573