skanuj0009 (176)

przetrwały ten okres jedynie kuźnice prymitywne, opierające się na rudzie darniowej, nieatrakcyjne do wykupu i pracujące na usługi ubogich grup ludności. Powstają nawet tego rodzaju nowe ośrodki produkcyjne, jak np. na Kurpiach.

Ostatni wreszcie dający się wydzielić okres, wchodzący w ramy chronologiczne omawianej pracy charakteryzują niszczące wojny, obejmujące w kolejnych fazach i Mazowsze. Spowodowały one ogólne wyniszczenie kraju. Odbiciem tego są między innymi lustracje przeprowadzane w XVII w W sposób wyraźny podają one zmiany w zaludnieniu przed i po wojnach szwedzkich. Całe wsie przestają praktycznie istnieć. W pozostałych ludność zmniejsza się do 1/3, 1/4 stanu poprzedniego. Na terenie wsi obserwuje się wyraźny spadek poziomu uprawy.

Tak zwane osadnictwo ..olcnderskie'¹ przybiera teraz znaczniejsze rozmiary. Wsie te w zasadzie lokowane na gruntach gorszych, szybko jednak, dzięki nowoczesnej technice i niezłym warunkom (samorząd, czynsze, minimalna ilość dni odrobku), osiągały dobre rezultaty. Drugą korzystną nowością jest powstawanie systemu opartego na czynszach, a więc znacznie zmieniającego położenie chłopa. Niemniej jednak miały one charakter sporadyczny i nie wpłynęły w sposób decydujący na gospodarkę ogólną.

Liczne wojny tego okresu tak na wsi. jak 1 w miastach spowodowały kolosalne zniszczenia. Nawet miasta duże jak Warszawa. traciły do 50% ludności. Miasta małe w szeregu wypadków ulegały niemal całkowitemu zniszczeniu Po zakończeniu wojen nie miały one możliwości ponownego podniesienia się ze względu na sytuację ekonomiczną. Chłop znacznie zubożały, coraz bardziej wyzyskiwany, nie jest w stanie zapewnić miastom odpowiedniego odbioru ich produktów. Szlachta, a przede wszystkim magnateria, zakupuje bezpośrednio towary z zagranicy omijając miasta.    .

Takie warunki odbijają się w sposób istotny na rzemiośle, którego reprezentanci stanowili w tym czasie podstawową grupę ludności miast. 1 tu obserwujemy ogólne wyniszczenie powodujące znacznie zmniejszenie ilości warsztatów. Jakkolwiek

I»«Kisławową organizacją są w dalszym ciągu cechy, to jednak równocześnie występują poważni konkurenci. Są to partacze popierani przez właścicieli, dalej warsztaty rzemieślników królewskich działających poza cechami. Powstają natomiast cechy żydowskie, a nawet wspólne chrzęści ja ńsko-ży do wskie. Poważnym konkurentem rzemiosła była też wytwórczość wiejska. :i przede wszystkim folwarczna.

Rzemiosło miejskie

Jest ono w omawianym okresie najliczniejszą i najwięcej znaczącą grupą zawodową. Właściwie cała niemal produkcja znajduje się w jej rękach. Rzemiosło wiejskie i dworskie stanowi wyłącznie uzupełnienie produkcji podstawowej. Biorąc pod uwagę omówiony wyżej rozwój gospodarczy Polski, będziemy tu starali się bliżej zapoznać z rolą i zadaniami rzemiosła, u przede wszystkim podstawowej jego organizacji, jaką były cechy.

Organizacja cechowa w rzemiośle miejskim odgrywała decydującą rolę. Zalążki jej powstałe w okresie wczesnego średniowiecza, z chwilą lokacji miast przybierają formy wyraźnie zorganizowane i obejmujące swym zasięgiem niemal wszystkie, łącznie z prywatnymi, przejawy życia rzemieślnika. Prawną podstawą istnienia cechu jest nadany mu przez właściciela miasta przywilej określający prawa i obowiązki zrzeszonych w organizacji jej członków.

Najwyższą władzą w cechu jest zebranie ogólne członków. Zebrania takie z biegiem czasu zaczęły się odbywać według ustalonego rytuału. Zaczynały się od otwarcia skrzynki cechowej, pewnego rodzaju kasy pancernej, w której przechowuje się tak pieniądze pochodzące głównie z kar i opłat wniesionych przez członków, jak i przede wszystkim przywileje i statuty cechowe. Zebranie ogólne wybierało starszego względnie starszych cechu, sprawujących kierownictwo w ograniczonym czasie najczęściej w ciągu jednego roku. O ile starszych cechu