Top 21 BMP

XL    POLSKA SIELANKA RENESANSOWA

nywanej przez poszczególnych twórców w ich utworach, mógł mieć różnoraki charakter i pełnić rozmaite funkcje.

Na gruncie polskim pierwszym obszerniejszym utworem sielankowym były zapewne Skotopaski Stanisława Porębskiego. Zbiorek, niestety, nie zachował się, ale na podstawie słów Jana Kochanowskiego, który porównuje Skotopaski z idyllami Teokryta^s, przypuszczać możemy, iż realizowały one wzorzec konstrukcyjny zbliżony do poezji teokrytejskiej. Utworem sielankowym jest napisana przez Jana Kochanowskiego łacińska elegia 9 Księgi pierwszej (jedna z wcześniejszych zresztą). Za sielanki uznawano już w XVII wieku panegiryczne utwory łacińskie poety czarnoleskiego: Dryas Zamchana i Pan Zam-chanus, a poza tym również wiersz pt. Orpheus Sarmati-cus, wydrukowany w r. 1578 wraz z Odprawą postów greckich, Sielankęwy charakter posiada także Pieśń świętojańska o Sobótce, ale pod względem kompozycji jest ona utworem innego typu. Stanowi mianowicie cykl pieśni o tematyce wiejskiej, ziemiańskiej. Panegiryczne eklogi łacińskie pisane w drugiej połowie XVI wieku przez Grzegorza z Sambora i znajomego Simonidesa, Andrzeja Scho-neusa nawiązują do wzorca Bukolik Wergiliusza^{1 2}. W.ej-giliański charakter posiada zresztą przeważnie sielanka renesansowa w Europie. Miarą popularności Wergiliusza są zarówno przeróbki jego poezji bukolicznej, jak i jej przekłady. Przekład polski wychodzi w roku 1588 pod ty-tulem: Pasterskie Publiusza Wergiliusza Marona rozmowy. •Autorem jego był Jan Achacy Kmita, który prócz tego ogłosił w roku 1588 inny utwór sielankowy: Łów Dyjanny. będący przeróbką łacińskiego utworu humanisty włoskiego, Adriana da Corneto³. Prócz wymienionych wyżej warto tu wspomnieć utwór polityczny Tymatas Skotopas... (1572), w którym postać mówiąca wywodzi się ze świata sielanki⁴, dalej zaś znajdującą się wśród Fraszek Malchera Pudłowskiego sielankę pt. Tyrsis^{5 6} oraz przede wszystkim pastorele Jana Smolika, nawiązujące do sielanki włoskiej ^s.

Stosunek do tradycji literackiej. Z powyższego niepełnego przecież wykazu widać,j iż Szymonowie, przystępując do pisania Sielanek,' miał już poprzedników nie tylko obcych: antycznych i współczesnych sobie, humanistycznych, lecz nawet też i rodzimych. Pobieżna jednak choćby znajomość zbiorku Simonidesa oraz wierszowanej dedykacji, skierowanej do Mikołaja Wolskiego, przekonuje, iż autor postanowił stworzyć dzieło odmienne nieco niż utwory jego polskich poprzedników z wyjątkiem jednego może Porębskiego, realizujące przede wszystkim wzorzec idylli Teokryta.

Generalny zwrot do Teokryta, którego Simonides przenosi ponad uwielbianego w jego czasach Wergiliusza, znalazł wyraz nie tylko w ogólnym nawiązaniu do wzorca poezji teokrytejskiej, lecz również w przejmowaniu licznych motywów, a nawet w postaci tłumaczeń lub parafraz

1

   J. Kochanowski, Fraszki. Oprać. J. Pelc. Wrocław 1957, s. 70. Bibl. Nar., S. I, Nr 163.

2

   L. K a m y k o w s k i, op. cit., s. 168. Utwory sielankowe miał pisać również Maciej Stryjkowski, o czym wspomina w swej wierszowanej autobiografii poprzedzającej Kronikę polską.

3

M. Cytowska, U źródeł „Łowu Dyanny” Jana Acha-cego Kmity. «Meander», R.^rXVlI (1962), z. 4, s. 215—223.

4

« Pismo polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia. WyćU J. Czubek. Kraków 1906, s. 23—31.

5

   M. Pudłowski, Pisma. Wyd. T. Wierzbowski. Warszawa 1898, s. 49—50. Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików Polskich XVI--XVIII w., [S. Ij, z. X.

6

   J. Smolik, Wiersze różne. Wyd. R. Pollak. Warszawa 1935, s. 67—76. Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików Polskich XVI—XVIII w., S. II, z. 2,