wstęp do teorii polityki img 14

18

Wyodrębnienie i określenie głównych uwarunkowań polityki zagranicznej państw jest zdaniem niektórych badaczy zadaniem szczególnie trudnym^{1 2 3}. Trudność ta wynika z bardzo dużego zróżnicowania środowiska (otoczenia) każdej polityki zagranicznej. W tej sytuacji można tylko próbować sformułować odpowiedź częściową i przybliżoną.

Większość badaczy, włączając w to zwolenników teorii podejmowania decyzji, opowiada się za podziałem środowiska polityki zagranicznej na dwa obszary, w' których należy- poszukiwać determinant tej polityki. Pierwszy stanowi środowisko wewnętrzne (krajowe), drugi środowisko zewnętrzne (międzynarodowe)'⁴. Najogólniej można stwierdzić, że środowisko wewnętrzne polityki zagranicznej obejmuje czynniki naturalne (przyrodnicze), kulturowe i społeczne, zaś środowisko zewnętrzne stanowi całokształt sytuacji międzynarodowej danego państwa^⁵.

Drugi podstawowy podział środowdska polityki zagranicznej, szeroko rozpowszechniony w nauce amerykańskiej, opiera się na wyodrębnieniu sfery psychologicznej (percepcji, wyobrażeń, ocen i oczekiwań) i sfery operacyjnej (rzeczywistości). Rozróżnienie to zaproponowane w połowie pięćdziesiątych przez Harolda i Margaret Sprout⁴ do dziś znajduje zwolenników i interpretatorów w nauce o stosunkach międzynarodowych. Publikujący w następnej dekadzie Wolfram F. Hanrieder podjął próbę analizy uwarunkowań (referentś) polityki zagranicznej wykorzystując oba rodzaje stosowanych dotychczas typologii. W rezultacie traktuje on środowisko wewnętrzne tej polityki jako - uwarunkowania motywacyjne, a środowisko międzynarodowe -jako uwarunkowania, płaszczyznę operacyjną*. 7. kolei w latach następnych w na-

1

Hopkins Press 1962, s. 37 45) podsumowując debatę na temat głównych determinant polityki zagranicznej dostrzega w niej następujące szkoły^- myślenia: a) teorie jednoczynnikowt* (marksistowska, goepolityczna), b) Teorie wielu czynników, c) teorie środowiska (environmenl), d) szkołę realistyczną, która rozwijając teorię poprzednią, koncentruje uwagę na badaniu wpływów środowiska i roli intuicji. Autor ten konkludował, że największą popularność zyskuje teoria środowiskowych i predyspo-zycyjnych (osobowościowych) determinant polityki zagranicznej państw.

2

Zob. np. George Modeiski, A Theory of Foreign Policy, London: Praeger 1962, s. 100-107; Joseph Frankel, The Making of Foreign Policy: An A nalysis of'Decision-Making, London: Oxford Univer-sity Press 1963, s. 54—94; A. J\ K. Organski, World Politics, New York: New York Knopf 1958, s. 78-79; Richard C. Snyder, f i. W. Bruck, Burton Sapin (red.), Foreign Policy Decision-Making: An Appro-ach to ihe Siudy of International Politics, New York: Free Press of Glencoe 1962, s. 67-68; Harold Sprout, Margaret Sprout, An Fcological Paradigm for Siudy of Internationa} Politics, Princeton: Center of International Studies, Woodrow Wilson School of Public and International Affairs, Princeton Univer-sity 1968, s. 30-33; F. A. Po/.dniakow, Wnieszniepoliticzeskaja diejatielnostTmieźdunarodnyje otno-szenia, Moskwa; Nauka • 986, s, 52-67. Por. James N. Rosenau (red.), Linkage Politics: Essays on the Conre/gence of National and International Systems, New York: Frcc Press 1969, s. 45.

3

* Odnotować należy, żc w jednej z nowszych prac uczonych brytyjskich pojawił się podział „kontekstu” polityki zagranicznej państwa na trzy sektory: międzynarodowy, rządowy i krajowy. Zob. Mark Webber, Michael Smith et al., Foreign Policy in a Tramfonned World, Harlow: Prentice Hall 2002, s. 30 -38.

4

^s Harold Sprout, Margaret Sprout, Man - Milieu Relatiomhip ffypolheses in the Context of InternationalPolitics, Princeton: Princeton University 1956.

5

⁷ Arnold Wolfers {Discordand Collaboration: Essays on International Politics, Baltimore: Johns