wstęp do teorii polityki img 39

44

3. Typologie celów polityki zagranicznej

W nauce o stosunkach międzynarodowych funkcjonują, liczne typologie, a nawet klasyfikacje celów polityki zagranicznej państwa. Różnią się one zależnie od przyjętych przez ich autorów' kryteriów dokonywanych podziałów. Teoretycy anglosascy z upodobaniem stosują klasyfikacje dychotomiczne, w- których cele są różnicowane na zasadzie przeciwstawiania ich treści, formy wyrażania, środowiska odniesienia (adresata), bądź. czasookrcsu obowiązywania. Jako przykłady takiego podejścia można wymienić propozycje A. F. K. Organskicgo³³, Johna Stoessingera³'^{1 2} czy Geor-gc’a Moddskiego³⁵. Wydaje się, że klasyfikacje dychotomiczne są zbyt scholastyczne i nic potwierdzają się w praktyce polityki zagranicznej państw'. Właściwie to niewiele one wyjaśniają, a raczej komplikująproces myśleniai analizy naukowej.

Natomiast najbardziej użyteczne wydąjąsię typologie o charakterze ogólnym, które zmierzają do uchwycenia całości struktury celów, jakie państwo zamierza osiągnąć w' swojej polityce zagranicznej. Jedną/, takich propozycji przedstawił na początku lat sześćdziesiątych Arnold Wolfers, kloty wyróżnił trzy grupy podstaw ow ych celów zbiorczych, a mianowicie: ą) cele narodowej ekspansji (selj-extention) wyrażające dążenia do zmiany status quo, b) cele narodowego zabezpieczenia (self-presermtion), zmierzające do ochrony i utrzymania status quo, c) cele narodowej abnegacji (self-abnegation) czyli inaczej samowyrze-czenia, wyrażające „subnarodow'e” interesy jednostek, grup czy rządu, które kosztem narodu jako całości zmierzają do promowania takich w^rartości jak: solidarność międzynarodowa, prawo, pokój itp³⁶. Inną inspirującą klasyfikac ję zastosował Wolfram F. Hanrieder, który podzielił cele narodowego aktora stosunków międzynarodowych na trzy grupy, tj. cele ochrony (preservalion). zdobywania (attainment) i odbudowy (restoratiorif ’.

1

^H Autor ten poza ogólnym podziałem celów narodowych na cztery' szerokie kategorie ftj. sita, dobrohyL znaczenie kulturalne i pokój) wyróżnił jeszcze kilka przeciwstawnych par celów: a) cele współzawodnictwa i cele absolutne, b) cele wokół których społeczeństwo jest zjednoczone lunified goals) i cele kontrowersyjne {diwrgent goals). c) cele narodowe i humanitarne, dj cele długookresowa: (lung-range gttak) i cele bczporednie (immediote goals). e) cele ogólne i specyficzne, f) cele określone (statedgoals)

2

bieżące (actnalgoals:), g) cele status cjuo i cele dynamiczne. Zob. Organski, op.cit., s. 53-.56.65-77.

^M Zoli. podział na cztery' pary' celów: a) współzawodnictwa i absolutne (compe/etive and absolut goals), b) jasno określone i nieokreślone [clearly dejinedanddifh.segoals), c) cele deklarowane i cele działania (decla/ory and actiortpolicy), d) cele statyczne i dynamiczne. John Stoessinger, The Might of Mallons. WorldPolitics inOur Time, Wyd. Tl poprawiono, New York: Random House I965,s. 21-31. ³⁵ Zob. podział na cele defensywne i ofensywne. Modelski, op.cit, s. 91-93. z Arnold Wolfers, Discord and Collaboration: Essays on Intcrnalional Politics. Baltimore: Johns Hopkins Press 1963, s. 73-80. Odnotować należy, że autor ten proponował także inny podział celów na trzy dychotomiczne pary: a) cele posiadania (possesion goals) i cele środowiska (miliett goals). b) cele bezpośrednie i pośrednie, c) cele ideologiczne (lub rewolucyjne) i cele tradycyjne. Zob. ibidem.

⁵⁷ Wolfram F. Hanrieder (red.), Comparatire Foreigit Policy: Theoretical Essays, New York: McKay 1971, s. 115-116.