Ustny gwara odp

226

226

w

podwójną kompetencję językową. Każdy nauczyciel zaś, kształcąc tę podwójną kompetencję, powinien wytworzyć w uczniach przekonanie o wartości gwary śląskiej. Nie wolno mu jej tępić i traktować jako gorszej, bo język literacki wyrósł właśnie z odmian dialektycznych, które - zwłaszcza w polszczyźnie śląskiej - do dziś są skarbnicą wielu staropolskich wyrażeń i form gramatycznych.

W tym zadaniu czasownikiem operacyjnym jest „uzasadnij” (swoje stanowisko). Sugeruje to konieczność przygotowania wypowiedzi o funkcji argumentacyjnej. Zgodnie z poleceniem należy się odwołać do podanego tekstu Jana Miodka oraz do 2-3 utworów literackich.

PRZYKŁADOWA REALIZACJA

1.    Wprowadzenie

a)    Określenie problemu: Fragment tekstu Jana Miodka mówi o wartości gwar na przykładzie mowy Ślązaków - jednej z najbardziej archaicznych w polszczyźnie gwarowej. Gwary przechowują najdawniejsze formy języka ogólnego i w ten sposób wzmacniają narodową tożsamość tych, którzy się nimi posługują.

b)    Teza: Gwary pozwalają swoim użytkownikom ocalić narodową tożsamość.

2.    Rozwinięcie - przykładowa argumentacja

a)    Argument I: zachowanie przez Ślązaków ich gwary pozwoliło im zachować polszczyznę. Potwierdza to cytat z tekstu Miodka: „[...] uporczywe trzymanie się gwary umożliwiło Ślązakom - mimo ciężkiego położenia - dochowanie swojego rodzimego języka”.

Podobny stosunek do języka odnajdujemy w Rocie Marii Konopnickiej. Osoba mówiąca w tym utworze stwierdza „nie damy pogrześć mowy” - obowiązek ocalenia języka jest zatem obowiązkiem patriotycznym.

Ważną rolę gwary śląskiej w ocaleniu przywiązania Ślązaków do polszczyzny i do polskości ukazuje filmowa „trylogia śląska” Kazimierza Kutza, a zwłaszcza Sól ziemi czarnej.

b)    Argument II: gwary stanowią żywą historię polszczyzny.

Potwierdza to cytat z tekstu Miodka: „Gwary sięgają korzeni naszej mowy [...] zachowały do dziś takie formy i kategorie gramatyczne, które w polszczyźnie ogólnej dawno temu odeszły w językową przeszłość”.

Powieścią, która prezentuje bogactwo dawnego języka polskiego, zakonserwowanego w formach gwarowych, są Chłopi Władysława S. Reymonta.

c)    Argument III: gwary pozwalają ocalić narodową tożsamość swoich użytkowników. Potwierdza to cytat z tekstu Miodka: „Uporczywe trzymanie się gwary chroni przed językowym wynarodowieniem, czego chlubnym przykładem w naszych dziejach są właśnie Ślązacy”. Język ludu jako łącznik między „dawnymi a młodszymi laty”, ocalający historię i tożsamość narodu przedstawia twórczość romantyków, np. Pieśń Wajdeloty Adama Mickiewicza.

3.    Zakończenie - sformułowanie wniosku: Warto ocalać gwary tam, gdzie są one żywe, pamiętając zarazem, że ich użytkownicy muszą także posługiwać się polszczyzną literacką.

(opracowali autorzy podręcznika)

NOWE ZROZUMIEĆ TEKST - ZROZUMIEĆ CZŁOWIEKA | UMIEM WIĘCEJ