img085

244 Z historii i teorii literatury

powoduje konieczność rozbicia go na dwa odcinki. Średnik pełni nieraz funkcję dzisiejszego przecinka i oznacza tylko dłuższe zawieszenie głosu. Przykłady będę cytować podając tekst nie w formie continuum, lecz z podziałem na człony retoryczne, ułożone pionowo pod sobą. Np.:

Sprawy i postępki każdego człowieka, pochodzą z sentymentów i maksym, którymi i jakimi się rządzi².

Bardzo często nie znajdujemy przecinka przed zdaniami podrzędnymi, zaczynającymi się od że lub czy, zdania wtrącone („jak się rzekło”) nie są wyodrębnione żadnymi znakami, a czasem spotykamy oddzielenie podmiotu od reszty zdania, aby podkreślić podmiot umieszczoną po nim pauzą. Np.:

Filozofowie, są doktorowie religij poczciwych ludzi l

W interpunkcji Krasickiego spotykamy następujące tendencje: oddzielanie przecinkiem podmiotu od orzeczenia, orzeczenia od dopełnienia, zdań współrzędnych złączonych spójnikiem i, używanie średnika między zdaniem głównym i podrzędnym, częsty brak jakiegokolwiek odgraniczenia zdań podrzędnych jako pewnych całości składniowych. To wszystko w prozie, a w wierszu — charakterystyczne podkreślanie przecinkami średniówki i klauzulf bez żadnej potrzeby składniowej, a z drugiej strony dostosowywanie rozczłonkowania składniowego do budowy wiersza, co może stwarzać wrażenie, że autor liczy się z budową składniową zdania. Bardzo typowym przykładem jest następujący urywek wierszowy:

Ta co ważne rzeczy pisze,

Ta co pisze, ta co głosi,

Sława, was o trwałość prosi⁴.

Z reguły również Krasicki nie wydziela przecinkami apostrof.

Bardzo znamienne przykłady można znaleźć w prawniczej prozie dzieła Andrzeja Zamoyskiego. Np.:

Niewiasta zaszła ciążą, gdyby dla utajenia, płód już żywy w sobie straciła, albo urodziwszy,

dziecięciu życie dobrowolnie odebrała, ścięciem głowy karana być ma.

Inny przykład:

W rzekach, strumieniach, i jeziorach,

sąsiad sąsiadowi,